درس پنجم شمیم دانش

شیوه های تشویق به نماز- درس اول

17 مهر ماه

 الصلاه عمود الدین

یکی از مراحل تربیت فرزندان تربیت عبادی آنان است می دانید که در یک تربیت کامل  باید به سه بعد تربیتی توجه داشت

1.  تربیت اعتقادی

 2 . تربیت اخلاقی

  3.   تربیت عبادی 

موفقیت در تربیت بدین معناست که در هر دوره سنی یا گروه سنی متناسب با آنها سه بعد تربیت اعتقادی ، اخلاقی و عبادی را داشته باشیم .

معلمی و مربیانی در این زمینه موفق خواهند بود که در دوره های رشد و تربیت دانش آموزان به این سه بعد مهم  توجه ویژه داشته باشند خصوصا تربیت عبادی زیرا که فلسفه خلقت انسان ( وما خلقت الجن و الانس الا لعبدون ) پس همه انسانها آمده اند تا خداوند را بندگی کنیم و یکی از مصادیق بندگی بحث عبادت است و یکی از مصداق های عبادت نماز است .

امروزه بعضی از والدین و مربیان نگران آن هستند که فرزندان یا دانش آموزان آنها چگونه می توانند آنها را اهل نماز خواندن بنمایند و ناخواسته در نماز خواندن دچار سستی و سهل انگاری شوند .

راهکار های مهارتی برای تقویت روحیه عبادی و خصوصاً ترغیب و ایجاد انگیز برای خواندن نماز

1. آشنایی دانش آموزان با مفاهیم نماز :

 انسان وقتی عملی را انجام می دهد اگر بداند این عمل یا کار چگونه انجام می شود؟  و چه ارتباط کلامی دارد اتفاق می افتد ؟  ما داریم به چه چیز های را با خداوند متعال درنماز خود عرض می کنیم ؟

 این امر باعث می شود که توجه و علاقه مندی انسان به این عبادت افزایش پیدا کند .

در سیره بزرگان ما نیز  می خوانیم که آنان کتاب هایی را درباره اسرار نماز نوشته و در آن سعی می نمودند بیشترین توجه به عمق مفاهیم نماز باشد و چه نیکوست که ما به عنوان مربی می خواهیم دانش آموزان را علاقه مند به نماز بنماییم درباره مفاهیم نماز نیز سخن گفته شود از اذان و اقامه و تکبیره الاحرام نماز ، سوره حمد یا توحید (قرائت نماز) ، رکوع ، سجده ، تشهد که می خوانند یا  سلامی که می دهند  یا مستحبات نماز مانند قنوت .

 مربی یا والدین مفاهیم این اعمال را برای بچه ها یا دانش آموزان بیان نماید به عنوان مثال وقتی قنوت می رسد بداند در آن چه سخنانی را به خداوند می گوید.

انسان وقتی مفهومی را بهتر بفهمد و درک نماید انگیزه او نیز بیشتر می شود در این زمینه کتاب های نیز نگاشته شده است مانند « پر پرواز» که در آن توجه نوجوانان و نوبالغان را به مفاهیم نماز جلب می نماید .

در افراد بالغ نیز همین امر صادق است یعنی اگر بدانیم چه چیزی هایی می گوییم توجه ما نیز بیشتر خواهد بود.

وقتی موضوعی مطرح می شود که آن موضوع  برایش قابل درک است بیشتر می پسندد که درباره آن بحث و گفت و گو بنماید و نماز هم چون نوعی سخن گفتن و ارتباط برقرار کردن ما به خداوند است . هر چه به مفاهیم و معانی آن توجه بیشتر شود انگیزه و علاقه به آن نیز بیشتر می شود .

در دروه های تحصیلی مختلف در کتب هدیه های آسمانی و قرآن توجه به مفاهیم نماز نیز تأکید شده است. اگر مربیان و معلمان در این موضوعات به صورت انگیزشی کار کنند ، از چندرسانه ای ها (رسانه های مختلف دیداری و شنیداری) استفاده کنیم می توانیم در عمق بخشی به مفاهیم نماز در دانش آموزان موفق تر باشیم.

2. ترغیب و توجه به نماز  با بیان داستان برای بچه ها ؛

 یکی از ویژگی هایی که انسان دارد این است که با شخصیت های داستانی همزاد پنداری می کند می می تواند یک ارتباط برقرار کند و خودش را در جای شخصیت های داستانی قرار می دهد و لذا دانش آموزانی که  برایشان داستان هایی درباره نماز می گوییم، شیوه نمازخواندن، اهمیت نماز اول وقت، اصل نماز خواندن، برکاتی که نمازخواندن دارد. این ها وقتی در قالب داستان هایی بیان شود زمینه ایجاد انگیزه  را در فرد بیشتر می کند.

ما باید توجه  داشته باشیم که داستان یکی از ابزار های  خیلی موثر در تربیت است.

 ما بحث تربیت عبادی را مطرح می کنیم، لذا حتی خداوند متعال هم ، قرآن را  که کتاب تربیت است برای ما فرستاده است، حدود 300 داستان در قرآن برای تربیت انسان ها، تربیت بشریت می آورد.

 و لذا اگر  معلم و مربی بتواند از داستان هایی که در امور مختلف، سرفصل های مختلف، موضوع های مختلف  که درباره نماز بیان شده است، استفاده کند، می تواند انگیزه خوب و  عمیقی را در دانش آموزان نسبت به نماز فراهم نماید.

  این  نکته را هم اشاره داشته باشیم که در داستان ها باید نسبت به چند ویژگی  توجه کنیم.

1)  شخصیت اصلی داستان ها، شخصیت های مثبتی باشند.

2)  موضوعاتی که برای داستان انتخاب می کنیم، موضوعاتی مورد اطلاع دانش آموزان باشد نه اینکه در یک گوشه اتفاقی افتاده است و داستانی برای آن گفته شده است و واقعا می بینیم که خیلی کاربردی برای دانش آموزان نداشته باشد.

3)   هر قسمت  از داستان ها نتیجه گیری داشته باشد و اگر بخواهیم به صورت سریالی داستان را بیان کنیم، باید برای هر فصل از داستان که تمام می شود ، در پایان نتیجه گیری ملموس برای دانش آموزان داشته باشد.

4)  داستان های طولانی انتخاب نکنیم. سعی کنیم متناسب با دوره های سنی دانش آموزان، داستان هایی بین 5 تا 15 دقیقه انتخاب کنیم.

5)  شیوه و بیان داستان گویی است، باید زمینه ی جذب را فراهم کند. به گونه ای برای دانش آموزان داستان را بیان کنیم که آن ها جذب محتوای داستان شوند

این 5 نکته  می تواند برای علاقه مندی، توجه و انگیزه دانش آموزان ما به نماز زمینه ساز باشد.

در مورد داستان های نماز ه از نبی مکرم اسلام، هم امیرالمومنین و وجود مبارک ابی عبدالله الحسین (ع) ، حضرت صدیقه  طاهره (سلام الله علیها)، ماجراها و سیره های عملی داریم که می توانیم در قالب داستان  بگوییم.

گاهی اوقات داستان هایی از بزرگان  دینی بیان کنیم.  ازشخصیت هایی که  ممکن است عالم دینی یا دانشمند باشد. اهمیتی که آن ها به نماز می دادند. مجموعه همه این ها وقتی مطرح می شود می تواند ایجاد انگیزه کند.

 اما یک نکته مهم این است که گاهی انتظار نداشته باشیم که با یک داستان، انگیزه در دانش آموزان ایجاد شود.

تربیت امر مستمر است، لذا وقتی بخواهیم یک ویژگی مثبت را در دانش آموزان ایجاد کنیم، حتما باید استمرار وجود داشته باشد.

گاهی اوقات یک معلم و مربی ممکن است هفته یک  قصه و داستان  را برای نماز مطرح کند. لذا در این دانش آموزان باور و اعتقاد شکل بگیرد.

یک اصل در تربیت وجود دارد که استمرار است و یک ضمیمه این اصل دارد که  خیلی از کارشناسان تربیتی می گویند: وقتی یک موضوعی را تکرار کردیم، مکرر بیان کردیم، نتیجه  آن عمق بخشی  می شود ، یعنی در دانش آموز این عمق را ایجاد می کند.

******

شیوه های تشویق به نماز -درس دوم

20مهر ماه

در این برنامه ها بنا بر این است که راهکارهای عملی را برای علاقه مندسازی فرزندان به نماز بیان کنیم، در برنامه ی اول دو راهکار بیان شد

 یکی از آن ها آشنایی با مفاهیم نماز بود و گفتیم که وقتی دانش آموزان با مفاهیم نماز آشنا شود درک بهتری از نماز پیدا می کند و وقتی انسان نسبت به چیزی درک بهتری پیدا کند، قطعا علاقه مندی هم نسبت به آن ایجاد می شود

راهکار دوم بیان داستان، خاطره، سرگذشت پیرامون نماز یعنی با محوریت نماز است.گاهی اوقات داستان هایی را برای دانش آموزان و فرزندانمان بیان بکنیم و گفتیم چون یکی از ویژگی های انسان این است که نسبت به شخصیت های داستان اثر پذیر است، زمینه ی اثر پذیری نسبت به نماز هم فراهم می شود وعلاقه مند می شود.

نکته ی سوم  : یکی از نکاتی که در علاقه مندسازی و ایجاد انگیزه نسبت به نماز مهم است این است که نسبت به نماز آسان گیری منطقی داشته باشیم.

 نباید نسبت به نماز به فرزندان و دانش آموزان سخت گیری کرد ؛ چون معمولا هر چیزی که فرد سخت گیرانه نسبت به آن مواجه شود ، باعث ایجاد دلزدگی می شود.

نسبت به نماز هم همین گونه است ، یعنی دانش آموزی که می خواهیم به نماز علاقه مند بکنیم باید به یکسری آسان گیری های منطقی توجه داشته باشیم؛ که برخی از آسان گیری ها را بیان می کنیم؛

1)  صحیح بخواند هر چند نماز را کوتاه بخواند

یکی اینکه لازم نیست حتما  نمازها طولانی خوانده بشود، ما همیشه قاعده ای را به فرزند یا دانش آموزانمان می گوییم که شما نماز را صحیح و درست بخوانید هرچند مدت زمانش کوتاه باشد، یعنی صحیح خوانی مهم است.

ولی موقعی است ما فشار می آوریم که مثلا نماز طولانی بخوان و یا همه ی مستحبات را انجام بده، در نماز های جماعتی که ممکن است زمانش طولانی باشد حضور داشته باشد ، که این موارد ممکن است زمینه ی دلزدگی را در فرزندان و دانش آموزان ایجاد کند ،

2) آسان گیری نسبت به وقت نماز

نکته دومی که در آسان گیری مطرح است این است که گاهی اوقات نسبت به وقت نماز سخت گیری می شود. درست است که نماز اول وقت فضیلتی دارد.

 در روایت هم داریم، فرمودند که فضیلت نماز اول وقت نسبت به وقت آخر یا دیر وقت خواندن نماز مثل فضیلت آخرت است به دنیا. یعنی نماز اول وقت خواندن اینقدر ارزشمند است.

 ولی گاهی اوقات می بینیم که اتفاقی افتاده اول وقت که اصلا طرف مقابل حال نماز خواندن را ندارد،  مثلا از مدسه آمده و خیلی خسته است همین که وارد خانه می شود می پرسیم که نمازت را خوانده ای یا نه؟ می گوید: نه.    

 می گوییم: تا نمازت را نخوانی ناهار نمی دهیم.

این قبیل سخت گیری ها کمک نمی کند که بچه ها ترغیب به نماز بشوند حتی باعث می شود که  ما آن انگیزه هایی که فرزندمان نسبت به این عبادت زیبا دارد را از او دور بکنیم.

  ما می توانیم  فرصتی به او بدهیم که ناهارش را بخورد، یک  استراحت کوتاهی بکند و سرحال بشود و بعد به سمت نماز سوق پیدا بکند. این دومین شکل آسان گیری در نماز است.

3) معرفی الگوی مناسب که با طبیعت فرزندان هم خوانی داشته باشد .

 نکته ی سومی که باید به آن توجه کرد این است که  اگر می خواهیم افرادی را  به عنوان الگو برای نماز خواندن به فرزندمان معرفی کنیم، افرادی نباشند که با طبیعت فرزندمان هم خوانی نداشته باشند، مثلا فردی که رکوع و سجده اش را خیلی طولانی انجام می دهد، یا بعد از سوره ی حمد، یک سوره ی طولانی را می خواند این را به عنوان الگو معرفی نکنیم زیرا ممکن است زمینه ای بشود که تا بچه ها از اصل نماز هم دوری پیدا بکنند.

پس آسان گیری منطقی در نماز خیلی مهم است. ما وقتی به برخی از بزرگان دینمان مخصوصا حضرت امام نگاه می کنیم درنماز جماعتی که می خواندند و بخشی از آن را در رسانه دیده ایم، می بینیم که چقدر ساده و راحت این نمازخوانده می شود.

در نهایت می خواهیم بگوییم که سخت گیری ممکن است زمینه ی لجبازی در فرزندان و دانش آموزان ایجاد بکند. پس نباید سخت گیرانه برخورد بکنیم.

گاهی اوقات در برنامه های رسانه هم دراین  زمینه پیامک زیاد می آید با این مضمون که ما بچه هایمان را در نماز خواندن سخت بگیریم یا رهایشان کنیم؟

در پاسخ به این سوال  باید گفت در بحث نماز خواندن نباید خودتان را منحصر در دو راه سخت گیری و رها کردن کنید،  قطعا راه سومی نیز وجود دارد. که این راه سوم "روش مند عمل کردن" است، که تاثیر به سزایی در علاقه مند  سازی بچه ها به نماز دارد.

 پس سخت گیری ممنوع ، رها سازی هم ممنوع . باید روش مند عمل کرد.

روش مند عمل کردن چیست ؟

در برنامه های قبل به دو مورد از روش های ترغیب به نماز اشاره کردیم.

1) آشنایی با مفاهیم نماز

2)  بیان داستان هایی درباره نماز

3) آسان گیری منطقی

که می تواند فرزند ما را نسبت به نماز علاقه مند کند.

 نه سخت گیری کردن و رها کردن.که هر دوی این ها شاید به عنوان شیوه های منطقی در تربیت مطرح نباشد. سومین روش آسان گیری منطقی است.

4)  گفتگو درباره نماز :

خوب است گاهی اوقات از روش گفتگو درباره نماز در کلاس استفاده شود. یکی از خاصیت های خوب و ارزشمند گفتگو این است که هنگام گفتگو با دانش آموزان می توانیم زوایای نگاه آن ها به مسئله ی نماز را بدانیم. علت هایی  که گاهی در نماز سهل انگاری می کنند را بدانیم ، علت عدم توجه به نماز را در آن ها بیابیم . و لذا گفتگو لایه های زیرین را رو می آورد و بعدا بهتر می توانیم  از راهکار های  مناسب ، متناسب با نیازهای دانش آموزان استفاده کنیم.

در اینجا منظور گفتگو است نه سخنرانی. مثلا گاهی سوال هایی بپرسیم و آن ها پاسخ بدهند و نظرات خود را بگویند یا نقد کنند. و این اولین مرحله ی شناخت آن هاست و لذا والدین و معلمان باید توجه کنند که اگر دانش آموزی درباره چرایی نماز سوال می پرسد نشان دهنده ی این نیست که نمی خواهد نماز بخواند. او می خواهد هویت عبادی خودش را پیدا کند. لذا با این پرسش دنبال پاسخی است که در آن مسیری که باید قرار بگیرد.

مربی و معلم باید با صبوری ، عقلانیت و منطق  و جواب های مستدل  به پرسش های دانش آموزان درباره پاسخ بدهند و این سوالاتی که دانش آموزان می پرسند، مرحله ای برای ایجاد انگیزه و شناخت و علاقه مندی است . پس مربیان باید فضایی را برای گفتگوی دانش آموزان در این زمینه ایجاد کنند.

 ✔️ نکات کاربردی درباره گفتگو:

1) گفتگو باید در محیط مناسب باشد.

گفتگو درباره موضوعی مثل نماز باید در محیط مناسبی باشد. مثلا در نمازخانه ی مدرسه یا مسجد، قبل یا بعد از نماز، درباره نماز صحبت و گفتگوکنیم.

2) مربیانی که قرار است با دانش آموزان صحبت کند  باید سعه ی صدر داشته باشند.

یعنی به دانش آموز فرصت صحبت بدهند، نه اینکه به محض اینکه منظور دانش آموز را متوجه شدند به  او اجازه ادامه صحبت هایش را ندهند و خودشان شروع به  پاسخ دادن کنند. باید اجازه دهند صحبت دانش اموزکامل شود.که این کار صمیمیت و علاقه بین مربی و دانش آموز ایجاد می کند. مربی و معلمی که شنونده خوبی است دانش آموزان او را بیشتر دوست دارند.

گاهی انسان باید دو برابر آن چیزی که می گوید بشنود و گاهی ده برابر آن چیزی که می گوید بشنود. لذا باید فرصت بدهیم دانش آموزان صحبت هایشان را کامل مطرح کنند.

3) هنگام گفتگو با دانش آموز باید مراقب باشد

چون ممکن است او حرفی بزند که به ذائقه ی مربی خوش نیاید. باید مراقب باشیم که بی احترامی نکنیم ، به شخصیت آن ها لطمه وارد نکنیم .اما همین صحبت ممکن است یک مرحله و بابی از شناخت را برای او باز کند تا بحث را به جلو ببرد.

******

شیوه های تشویق به نماز-درس دوم

24 مهر ماه

برای علاقه مند کردن دانش آموزان به نماز ما مربیان و معلمین باید با یک سری روش ها و تکنیک ها آشنا باشیم و برای نهادینه سازی بحث نماز در دانش آموزان از آن ها استفاده کنیم .  در دو برنامه قبل چهار ویژگی ، نکته ، روش ، تکنیک را بیان کردیم که در ترغیب کردن دانش آموزان به نماز می تواند موثر باشد.

1)  آشنایی با مفاهیم نماز

2)  بیان داستان

3)  آسان گیری منطقی

4)  روش گفتگو

قبل از اشاره کردن به پنجمین نکته و مهارت این نکته را طرح می کنم که نکاتی را که بیان می  کنیم مانند قطعات پازل است ، یعنی فکر نکنیم که دانش آموز فقط با آشنا شدن با مفاهیم نماز به خواندن نماز ترغیب می شود . این فقط قطعه ای از پازل است که ما را یاری می کند تا به محقق شدن هدف مان یعنی ترغیب شدن دانش آموزان عزیزمان به نماز برسیم .

5)  پرهیز از رفتارهای ناخوشایند

مربی و معلمی که می خواهد دانش آموز را به نماز خواندن و به عبادت علاقه مند کند و به نوعی تربیت عبادی کند نباید از خود برخوردهای تند و ناخوشایند یا رفتار هایی که منجر به عصبانیت شود نشان دهد .

وقتی ما می خواهیم دانش آموزان را نسبت به یک مفهوم یا رفتار علاقه مند کنیم یا نسبت به یک عمل در او انگیزه ایجاد کنیم باید در دانش آموز نفوذ عاطفی داشته باشیم .

معمولا مربیان و معلمینی که رفتار های ناخوشایند ، تندی خلق و خو ، تندی کلام دارند و تهدید یا گاهی تمسخر می کنند ، نمی توانند در دانش آموزان نفوذ عاطفی داشته باشند . پس علاقه مند سازی هم اتفاق نمی افتد .

لذا حتی اگر دانش آموز ما خطا و یا اشتباهی کند . مربی حق ندارد با  او به تندی برخورد کند یا او را تهدید و تنبیه کند . باید مشکلش را حل کرد بدون اینکه به شخصیت او تعرض شده و به او آسیب برسد ، پس رفتار های خوشایند می تواند انگیزه ایجاد کند .

در سیره ی عملی اهل بیت (علیهم السلام) مثل وجود مبارک نبی اکرم (ص) ، امیر المومنین (ع) ، حضرت صدیقه طاهره (س) و سایر اهل بیت (ع) می بینیم که برای نهادینه کردن مفاهیم دینی در جامعه و بیشتر کردن گرایش انسان ها به خداوند ، و علاقه مندی انسان ها به بندگی خداوند ، یکی از ابزارهایی که استفاده می کردند ، رفتارها ، منش ، خلق و خوی خوب بود و لذا در قرآن وقتی از پیامبر وصفی را می شنویم او را اسوه حسنه ، الگوی فاخر و بی نظیر معرفی می کنند .

پس مربی و معلم باید حتما الگویی فاخر باشد تا دانش آموزان از او تبعیت کنند . یکی از راه هایی که این اتفاق می افتد نداشتن رفتار های ناخوشایند با دانش آموزان است .

پس پرهیز از رفتار های ناخوشایند می تواند عامل جذب به نماز باشد.

6)  دوستان خوب

دانش آموزان خصوصا در مقطع ابتدائی ، دوره دبیرستان و دوره نوجوانی خیلی به دوستانشان گرایش دارند یعنی از دوستان تاثیر می پذیرند و گاهی اوقات روی دوستانشان اثر گذارند .  به این مساله توجه کنید که برای بیشتر شدن نشست و برخاست و ارتباط با دوستان خوب باید فضاهایی ایجاد کنیم . 

دوستان خوب باید ویژگی هایی داشته باشند که به برخی از این ویژگی ها اشاره می کنیم

1-  دوستان خوب دانش آموزان ما ، فرزندان ما ، نباید رفتارهای نابهنجار از خودشان  بروز دهند.

2-  کلمات نامناسب را نباید بروز دهند.

3- رفتارهای خوبی را باید از دانش آموزان ببینیم که بدانیم دوستان خوبی می توانند برای یکدیگر باشند.

4- گرایش آن ها به محیط های خوب بیشتر باشد. مثلا بچه هایی که اهل  مسجد هستند و اهل حضور در مراکز فرهنگی و دینی هستند، این ها قطعا می توانند دوستان خوبی برای همسالان خود باشند.

لذا قطعا باید بستر و زمینه ای را فراهم کنیم که این اتفاق مبارک و میمون  بیافتد ، یعنی بچه ها در فضاهای خوب با دوستان خوب  ، با همنشینان خوب باشند، نتیجه این  هم الگو برداری  خیلی خوب از رفتارهای یکدیگر می شود ، الگوبرداری که منتج به این می شود که عبادتی که دوستش انجام می دهد او هم علاقمند به این عبادت است.

خوب است که ما به عنوان مربیان و معلمین و گاهی اوقات حتی والدین بزرگوار، زمینه ای را فراهم کنند که بچه ها، گروه های دوستی داشته باشند. یعنی سعی کنیم فضایی را ایجاد کنیم که بچه هایی با ویژگی هایی خوب، ویژگی های طراز، بدون آسیب یا کم آسیب در کنار همدیگر قرار بگیرند و یک مجموعه ای از رفتارهای خوب را  بتوانند از خودشان بروز دهند.

که می تواند اثرات خوبی را بر روی دانش آموزان  و فرزندان ما در حوزه تربیتی بگذارد.

نکته آخر گاهی اوقات ما بچه ها و دانش آموزان  را رها می کنیم، تا خودشان دوست یابی کنند. این چاقوی دولبه است.

اگر یک محیط، محیط خوبی باشد، دانش آموزانی که در این محیط قرار دارند، دانش آموزان خوبی باشند، این رهاسازی و انتخاب دوست توسط خودشان کم آسیب است.

اما گاهی می بینیم که باید گلچینی صورت بگیرد یعنی باید فضایی را ایجاد کنیم که بچه ها  در گروه های همسالی قرار بگیرند که این گروه های همسال، گروه های مناسبی  برای دوستی و رفاقت باشند. اینجا است که ما  باید در شناسایی گروه ها به دانش آموزان کمک کنیم.

امروز بیان کردیم که اگر بخواهیم  گرایش دانش آموزان ما به عبادت زیاد شود، باید رفتارهای خوبی داشته باشیم و  آن ها هم دوستان خوبی داشته باشند.

گاهی اوقات زمینه ای را فراهم کنیم که  دوستان دانش آموزان یا گروه های دوستانی در یک مسجد محل،  نمازخانه محل همقرار شوند.

حتی در کنار نمازخواندن فعالیت های دیگری را انجام دهند. مثلا زمینه ای را فراهم کنیم که در نمازخانه مدرسه باهم بنشینند و یک مسئله ریاضی را حل کنند، به همدیگر کمک کنند، همفکری کنند، هم افزایی کنند و نتیجه خوبی را در این زمینه بتوانند کسب کنند.

این ها زمینه را فراهم می کند که از این محیط ها خاطرات خوش هم داشته باشند. وقتی خاطره خوش  برای آن ها شکل بگیرد قطعا علاقمند سازی شان به آن محیط  بیشتر خواهد شد.

پس به عنوان یک اصل و قاعده  باید  توجه به دوستان خوب را مورد عنایت  قرار دهیم ، پرورش دهیم و در عین حال زمینه تقویت آن را  فراهم کنیم.

شیوه های تشویق -درس سوم

 1 آبان

 تربیت عبادی یکی از مراحل تربیت فرزندان و نسل است . وقتی ما می خواهیم بچه ها را ترییت کنیم ،در کنار تربیت اعتقادی و تربیت اخلاقی ، باید تربیت عبادی هم انجام گیرد. .

نماز یکی از مصادیق خیلی زیبای تربیت عبادی است .فرزند ما وقتی که به سنی برسد که با اشتیاق و شوق خود وضو بگیرد و جای نمازش را آماده کند و به نماز بایستد و با توجه نماز بخواند قطعا رشد پیدا کرده است و در مسیر بندگی قرار دارد ترقی میکند .

بسیاری از دل مشغولی و دل نگرانی های ما مربیان و معلمین این است که چگونه می توانیم بچه ها را به نماز ترغیب کنیم که خودشان با انگیزه به سمت نماز حرکت کنند ؟

راهکاریی را که قبلا اشاره شد ، مجدد تیتر وار بیان می کنیم:

1. آشنایی با مفاهیم نماز

2. بیان داستانها،سرگذشتها و خاطراتی درباره نماز

3. آسان گیری منطقی در نماز

4. روش گفتگو

5. پرهیز از رفتارناخوشایند بخصوص رفتارهایی که مرتبط به نماز است . ( پرهیز از تندی )

6. دوستان خوب : یکی دیگر از شاخصهایی است که می تواند زمینه ترغیب با نماز را ایجاد کند

7. اصل تکرار و مداومت

8. تقویت حس مسئولیت پذیری است

 عبادت و بندگی یک نوع مسئولیت پذیری محسوب می شود . و لذا اگر بخواهیم انها علاقه مند باشند و در این مسیر به خوبی حرکت کنند باید طوری انها پرورش یابند که مسئولیت پذیری داشته باشند .

9) الگو سازی :

 یعنی باید الگوی مناسبی را به فرزندانمان معرفی کنیم که از آن الگو تبعیت کنند .قطعا مربی و معلم می توانند یک الگوی خیلی مناسبی باشند.

تعابیری در این زمینه داریم که دانش اموزان در دوران پایین تحصیلی معلم خود را به شکل یک پیغمبری می بینند یعنی اینقدر او را قبول دارند.در واقع اگر من معلم ،من مربی به نماز توجه داشته باشم

 "کونوا دُعاةً لِلنّاسِ بِغَیرِ ألسِنَتِکُم

کونوا دعاه للناس بغیر السنتکم

 یعنی با رفتارم بچه ها را دعوت به نماز کنم "

مربی که نماز اول وقت می خواند ، مربی که وقتی دانش آموزان در نماز خانه هستند در کنار آنها و هم پای آنها نماز میخواند این زمینه پذیرش این الگو را فراهم می نماید .

اما بعضی والدین و معلمان و مربیان می گویند با اینکه ما نماز اول وقت خوان هستیم و خیلی به نماز توجه داریم اما بچه ها تبعیت نمی کنند .

اگر شما بخواهید روی دانش آموز و فرزندانتان اثر گذار باشیم ،ما باید از این فرمول تبعیت کنید و این فرمول اثر گذار شدن سه وجهی است یعنی این سه وجه باید کنار هم باشند تا بچه ها از ما به عنوان معلم یا والدین الگو پذیری کنند :

نکات :

 1) رفتارهای خوب انجام دهیم :یعنی الگوی خوبی باشیم وقتی از دانش آموزی نماز می خواهیم بداند نماز میخوانم و تجسمی از نماز خواندن من در ذهنش داشته باشد و روش نماز خواندن من را در نماز خانه رصد کرده باشد

2) من محبوبیت برای او داشته باشم یعنی معلم و مربی که در کنار الگو بودن محبوبیت دارد تاثیر خیلی خوبی بر دانش آموز دارد و اثرگذاری خوبی بر دانش آموزان داشته باشد

3) در کنار الگو بودن و محبوبیت باید ما را انسان موفقی بدانند

 عادت برخی معلم ها این است که خیلی آه و ناله می کنند و از نگاه عجز و ناله به کلاس وارد می شوند ،بچه ها آن ها را کوچک می بینند و وقتی معلمی از نگاه دانش آموز کوچک دیده شود یعنی او نمی تواند الگوی خوبی باشد .گاهی اوقات خصوصا به مادران می گویم مثلا مادری می خواهد برای دختر خانمش الگوی خوبی در عرصه نماز و حجاب باشد هنگام آمد و رفت فرزندش به مدرسه و نوشتن تکلیف کنار او می نشیند و با این جملات که اصلا مناسب نیست با او گفتگو می کند :

مادر جان درس بخوان که فردا مثل من بدبخت نشوی ! این جملات که در جایگاه مادر می گویی و خودت را ناموفق جلوه می دهی باعث می شود فرزند از تو الگو نگیرد و از تو اثر پذیری نداشته باشد.

معلم نیز گاهی اینگونه برخورد می کند به دانش آموزان می گوید که خوب درس بخوانید که مثل من معلم نشوید . این معلم نمی تواند بعدا الگوی مناسبی برای دانش آموزان باشد و قطعا اثرات

نامطلوبی را روی تربیت او خواهد گذاشت ، لذا باید ما خودمان را موفق جلوه دهیم و قرار داشتن در جایگاه معلمی را ارزشمند بدانیم ، محبوب بچه ها باشیم ، محبوبیت هم با رفتار ایجاد می شود رفتار معلم هایی که زیاد نقاد هستند و ایراد می گیرند و داد و بیداد می کنند و قهر می کنند زمینه ای فراهم می کند که محبوبیتشان کم شود .

4)نکته ای دیگر که باید در این مسیر به آن توجه کنیم این است که دانش آموزان از معلمینی خوب تبعیت می کنند که الگوی خوبی هم باشند ، اگر ما بحث الگو سازی را مطرح می کنیم باید بدانیم الگو سازی یک پازل از یک فرمول سه بخشی است که باید آن محبوبیت و موفقیت نیز در کنار این الگو بودن باشد تا بتوانیم روی طرف مقابل اثرگذاری کنیم .

پس یکی دیگر از نکات تربیت عبادی که می تواند در علاقمندی بچه ها به نماز دخیل باشد بحث الگو بود .

10) یکی دیگر از نکاتی که می تواند باعث ترغیب و تشویق فرزندان ما به نماز باشد ایجاد فضاسازی های معنوی در محیطی مثل مدرسه است .

نماز خانه مدرسه دانش آموزان باید نماز خانه خوبی باشد . در اینجا چند شاخصه مهم را بیان می کنم :

✔️✔️ نکته اول : باید حتما نمازخانه فضای تمیز و آراسته باشد یعنی بهترین جای مدرسه به عنوان نماز خانه انتخاب شود .

✔️✔️ نکته دوم : حتما باید شکل و شمایل یک نمازخانه را داشته باشد هرچند ساده ، بالاخره یک محراب ساده درست کنیم و کتیبه ای ساده بر دیوارش نصب کنیم .

✔️✔️ نکته سوم : از آنجا بوی خوش ساطع شود هنگام ورود بچه ها به نمازخانه بوی خوش به مشامشان برسد ،

 امروزه در خیلی جاها بیان تاثیر رایحه و بو ها بر روی خلق و خوی انسان وجود دارد ، در بعضی کشور های دنیا مثلا در فروشگاه های بزرگ بخور اسطخودوس می دهند که دلیلش آرامش بخش بودن آن است وقتی این بو به مشام فرد می رسد آرامش بیشتری دارد پس با خرید بیشتر ، فروش ما هم بالا می رود . این به آن معنی است که در آنجا در مسائل دنیاییشان برای موفقیت بیشتر از این ابزار استفاده می کنند و توجه دارند .

پس بوی خوش در نمازخانه خیلی تاثیرگذار است .

✔️✔️ گاهی اوقات از نمازخانه نواهای خوبی می تواند پخش شود هنگام ورود بچه ها به نمازخانه نواهای زیبایی مثل شعار های قرآنی ، برخی از تواشیح ها ، برخی از سرودهایی که رنگ و بوی معنویت و نماز دارد پخش شود ، یعنی هنگام ورود به آنجا با شنیدن آن نواهای زیبا حس خوبی به آن ها دست می دهد و در عین حال آماده باشند

می توان بخشی از اسماء حسنی الهی را که در ماه مبارک رمضان پخش می شود هنگام ورود دانش آموزان به نمازخانه پخش کرد .

نکات گفته شده می تواند اثرات بسزایی را در علاقمند سازی بچه ها به این محیط نماز خانه ایجاد کند که خود مقدمه ای برای ورود آن ها به علاقمند شدن به بحث نماز است . ایجاد فضا سازی مناسب در محیط مدرسه در منزل نیز می تواند اجرا شود .

پدر و مادر ها می توانند با بند محراب کوچکی رو به قبله در محیط خانه نصب کنند تا در منظر و نگاه فرزندمان باشد و یادآوری نماز را در ذهن او ایجاد کنند.

درس پنجم- شیوه های تشویق به نماز

4 آبان ماه

در جلسات گذشته راه های ترغیب به نماز و ایجاد انگیزه برای علاقمند سازی بچه ها به نماز را مطرح کردیم.

انگیزه سازی نیازمند یک سری مهارت ها، روش ها،و تکنیک ها بوده که تعدادی از این روش ها را نیز بیان نمودیم که برای یادآوری به صورت نکته وار مجدد عرض می شود:

اولین نکته :آشنایی با مفاهیم نماز

دومین نکته: بیان داستان ها، خاطرات و گاهی اوقات سرگذشت اهالی نماز

سومین نکته: آسان گیری منطقی در نماز

چهارمین نکته: استفاده از روش گفتگو برای ترغیب به نماز

پنجمین نکته: پرهیز از رفتارهای ناخوشایند نسبت به نماز

گاهی اوقات، برخی از پدران،مادران،مربیان برای اینکه بچه ها را به نماز سوق بدهند ممکن است از الفاظ و رفتارهایی که برای بچه ها ناخوشایند است استفاده کنند،که باید از این رفتارها بپرهیزیم.

ششمین نکته: دوستان خوب است که می توانند خیلی تاثیر گذار باشند.

هفتمین نکته: تقویت حس مسئولیت پذیری در بچه هاست.

هشتمین نکته: اصل تکرار و مداومت برای گرایش به نماز

 نهمین نکته: الگو سازی

دهمین نکته: ایجاد فضا سازی مناسب در منزل، برای علاقمند سازی بچه ها به نماز بخصوص

نماز خانه های مدارس

یازدهمین نکته:

 حضور فرزندان و دانش آموزان در اماکن مذهبی و دینی که خیلی کمک کننده است.

بچه ها وقتی در مراحل رشد و شکل گیری شخصیت هستند آن ها را بیشتر به مساجد ببرید و ارتباط آن ها با مساجد را ارتباطی مستمر و موثری قرار بدهید.

یکی از اصول و روش هایی که در تربیت بر آن تاکید می شود، "تاثیر محیط بر تربیت" است.گاهی اوقات محیط های خوب تاثیرات خوبی بر تربیت می گذارد.تعبیری را در روایات داریم ک تاکید میکنند، در محیط هایی که آلودگی دارد و آسیب پذیر است

خودمان و فرزندمان کمتر حضور پیدا کنیم. چون آن محیط اثر نامطلوب خودش را می گذارد.

در مقابل آن،محیط های مذهبی،سالم و دینی است که می تواند اثراتی را در بچه های ما بگذارد. بچه ها وقتی وارد مساجد می شوند و عده ای از نماز گزاران را می بینند،ناخوداگاه خودشان را هم نوا می کنند.

لذا باید ما مربیان و معلمین حتما باید زمینه هایی را فراهم کنیم که بچه ها در محیط های معنوی و مذهبی حضور پر رنگ تری داشته باشند.

گاهی اوقات ممکن است ما این توصیه را به والدین آنها داشته باشیم که حتما بچه ها را محیط هایی مثل مساجد و امثال آن بیشتر رفت و امد داشته باشند . گاهی اوقات حتی میتوانیم از گذشته و حال خودمان بگوییم یعنی لابه لای صحبت هایمان مثلا نام مسجدی را که در آن نماز میخوانیم بر زبان بیاوریم که بچه ها بدانند ما به عنوان یک معلم و مربی مثلا فلان مسجد نماز میخوانیم مقید به این هستیم که در این محیط های سالم و پاک حضور پیدا کنیم .

 و لذا این زمینه ای را فراهم میکند که بچه ها هم به الگو گیری از معلم و مربی خود، به حضور در آن محیط علاقه مند باشند ؛ خود صرف حضور در آن محیط میبینیم به تدریج اثرات تربیتی ، آموزشی را هم حتی میگذارد یعنی شما برخی از کودکان و نوجوانان را ببینید بخاطر استمرار حضور در مساجد بدون اینکه حتی ما نماز را رسمی بهشون آموزش داده باشیم اینها به صورت غیر رسمی و غیرمستقیم آموزش هایی درباره نماز را دریافت کرده اند.

 پس ما به این نکته هم باید توجه کنیم. یکی از قواعد و اصول درباره انگیزه سازی حضور مستمر بچه ها در مکان های مذهبی و دینی و خصوصا مساجد و امام زادگان که زمینه ترغیب به نماز را فراهم می کند .

اما نکته بعدی: یکی از نکاتی که میتواند زمینه ی نماز و ترغیب به نماز را در بچه ها فراهم کند این است که امنیت روحی و روانی ما برای بچه ها فراهم کنیم بچه هایی که آرامش روحی ، احساس امنیت خاطر دارند اینها علاقه مندی شان به بندگی هم بیشتر است .

مثلا خیلی از کارشناسان تربیتی این را بیان میکنند که یکی از ارکانی که میتواند انسان را به خدا نزدیک کند بحث حضور در فضا هایی که امنیت و آرامش وجود دارد .مثلا دانش اموزی که من به عنوان معلمش بهش آرامش میدهم ، بین من و او تنش ایجاد نمیشود ؛ خب قطعا وقتی درباره ی نماز هم با او صحبت کنم پذیرش او نسبت به نماز قطعا بیشتر خواهد بود ، دانش آموز وقتی که محیط در مدرسه احساس اآرامش و امنیت کند قطعا علاقه مندی اش به آن حرف شنوی از مربی و معلم بیشتر خواهد بود .

 لذا ما باید حتما در محیط هایی که دانش آموزان حضور دارند آن آرامش روحی و امنیت خاطر را به آنها بدهیم و آسایش روانی را زمینه اش را برای انها فراهم کنیم تا آن انگیزه ها هم ایجاد شود .

 شاید الان شما مربیان و معلمین بزرگوار بپرسید که ما در مدرسه چگونه میتوانیم آرامش به بچه ها بدهیم و چطور میتوانیم امنیت خاطر ایجاد کنیم؟

به چند نکته اشاره میکنم:

1- اولین چیزی که میتواند امنیت و آرامش روحی و روانی ایجاد کند ارتباط کلامی خوب است

2- دومی نوع رفتار ما است: یعنی برخورد ، منش ، خلق و خوی ما با بچه ها اگر متعادل باشد قطعا اثرات مثبت و خوبی را خواهد گذاشت

3- یکی دیگر از راه هایی که میتواند امنیت خاطر را ایجاد کند دوستی ، صمیمیت و محبت کردن به دانش آموزان است که این آرامش را ایجاد میکند

4- یکی دیگر از راهکار ها عدم سخت گیری است ؛ حال ما مواقعی سخت گیری نسبت به نماز ممکن است نداریم ولی تو زمینه درس خواندن خیلی به بچه ها سخت میگریم این ممکن است آرامش و امنیت را از بچه ها به دور کند و نتیجه اش این شود که حرف شنوی لازم را هم نست به ما نداشته باشند و لذا زمینه گریز از مسائل عبادی را هم با این کار در آنها فراهم کنیم.

در این برنامه ما به دو نکته محوری و مهم اشاره کردیم که میتواند زمینه ساز آن علاقه مندی بچه ها به نماز باشد یکی حضور در محیط های مذهبی خصوصا مساجد و دیگری آرامش ،امنیت خاطر و به نوعی سلامت روانی را ما برای دانش اموزان فراهم کنیم.

درس ششم شیوه های تشویق به نماز

4 آبان ماه

در جلسات گذشته راه های ترغیب به نماز و ایجاد انگیزه برای علاقمند سازی بچه ها به نماز را مطرح کردیم.

انگیزه سازی نیازمند یک سری مهارت ها، روش ها،و تکنیک ها بوده که تعدادی از این روش ها را نیز بیان نمودیم که برای یادآوری به صورت نکته وار مجدد عرض می شود:

اولین نکته :آشنایی با مفاهیم نماز

دومین نکته: بیان داستان ها، خاطرات و گاهی اوقات سرگذشت اهالی نماز

سومین نکته: آسان گیری منطقی در نماز

چهارمین نکته: استفاده از روش گفتگو برای ترغیب به نماز

پنجمین نکته: پرهیز از رفتارهای ناخوشایند نسبت به نماز

گاهی اوقات، برخی از پدران،مادران،مربیان برای اینکه بچه ها را به نماز سوق بدهند ممکن است از الفاظ و رفتارهایی که برای بچه ها ناخوشایند است استفاده کنند،که باید از این رفتارها بپرهیزیم.

ششمین نکته: دوستان خوب است که می توانند خیلی تاثیر گذار باشند.

هفتمین نکته: تقویت حس مسئولیت پذیری در بچه هاست.

هشتمین نکته: اصل تکرار و مداومت برای گرایش به نماز

 نهمین نکته: الگو سازی

دهمین نکته: ایجاد فضا سازی مناسب در منزل، برای علاقمند سازی بچه ها به نماز بخصوص

نماز خانه های مدارس

یازدهمین نکته:

تشویق دانش آموزان به نماز- درس ششم

الصلاه عمود الدین

روش ها و مهارت های گفته شده در چند برنامه قبل اگر همه یکجا دیده و توجه شود . قطعا در سطح علاقه مندی بچه ها به نماز تاثیرگذار خواهد بود .

مروری بر نکات گفته شده :

1- آشنایی با مفاهیم نماز

2- بیان داستان و خاطره

3- آسان گیری منطقی

4- گفتگو

5- پرهیز از رفتار های ناخوشآیند

6- دوستان خوب

7- اصل تکرار و مداومت

8- تقویت حس مسئولیت پذیری

9- الگو سازی

10- ایجاد فضاسازی مناسب در نمازخانه های مدارس و حتی منزل

11- حضور در اماکن مذهبی است .

12- آرامش روحی و امنیت روانی

نکات امروز روش های ترغیب به نماز :

13- استفاده از شیوه های تشویقی است . معمولا تشویق به دو شکل صورت می گیرد :

یک شکل جایزه دادن است مثلا بیایید نماز بخوانید به شما کارت امتیاز می دهم و در پایان اگر تعداد مشخصی کارت امتیاز داشتید جایزه به شما تعلق می گیرد .

این روش ممکن است کار راه انداز باشد اما مسئله این است که تشویق را به عنوان اصل تربیتی در نظر می گیریم ،

کارشناسان معتقدند پاداش و تشویق تقویت کننده رفتار مطلوب است . یعنی وقتی رفتار مطلوب انجام شود ما به آن رفتار مطلوب پاداش می دهیم . لزوما پاداش مادی و کارت امتیازی نیست امکان دارد جایزه یک لبخند ، نوازش کردن یا جمله تشویقی باشد مثلا تو با نماز خواندن مرا خیلی خوشحال کردی ! این جملات و رفتار ها می تواند ویژگی گرایش به نماز را در بچه ها تقویت کند .

پس ابتدا انگیزه اولیه را ایجاد می کنیم مثلا اگر در نمازخانه مدرسه نماز بخواند یا در منزل نماز خواندن او را بشنویم سپس سریع یک تقویت کننده تزریق کنیم این تقویت کننده همان تشویق ،جمله زیبا ، نگاه محبت آمیز ، نوازش کردن است گاهی ممکن است تقویت کننده فعالیتی باشد زمینه ای فراهم کنیم مثلا : حال که شما را در حال نماز خواندن دیدیم خیلی خوشحال شدم و به همین دلیل زنگ ورزش با شما بازی می کنم

این نکات می تواند زمینه تقویت آن رفتار را ایجاد کند .

گاهی اوقات رفتار هایمان ، نگاه هایمان ، لبخندهایمان ، می تواند در سرنوشت یک دانش آموز اثر گذار باشد. به شرطی که ما از این لبخند ، نگاه و جمله محبت آمیز بجا و به وقت خودش و به خوبی استفاده کنیم. یکی از جایگاه های استفاده از این روش های تشویقی می تواند در ترغیب بچه ها به نماز باشد.

گاهی اوقات ممکن است از قبل این جمله را بگوییم که مثلا من خیلی خوشحال می شوم که دانش اموزان را درحال نماز خواندن در نماز خانه مدرسه ببینم.گاهی اوقات می توانیم زمینه ای را فراهم کنیم که بچه ها خاطراتی را درباره نماز خواندن هایشان بگویند،که از کی نماز خواندن را شروع کردند ، چگونه نماز می خوانند و یا اگر نکته ای، برداشت زیبایی از نماز را دارند بگویند. و بلافاصله بعد از آن بیان و جمله شان، ما تشویق کلامی داشته باشیم و یک لبخند تشویقی برایشان داشته باشیم که این ها می تواند در تقویت این رفتار دینی در بچه ها موثر باشد.

14- زمینه هایی را فراهم کنیم که پدر، مادر و فرزندان باهم دیگر در یک محیط مشترک نماز بخوانند. مثلا دانش آموزانمان دختر هستند و ما برنامه ای را تدارک ببینیم که در آن مادر در کنار دخترش در مدرسه نماز بخوانند. نیازی نیست به طور مکرر باشد، حتی اگر سالی یک بار یا دوبار با‌شد تاثیرات عمیقش را می بینید.

گاهی اوقات زمینه ای را فراهم کنیم که پدر با فرزند پسرش در مدرسه حضور داشته باشند و با همدیگر نماز بخوانند که اثرات عمیق خوبی را خواهد گذاشت.

برخی از بررسی ها نشان می دهد که دانش آموزان علاقه مند هستند که کارهای مشترکی را با والدین خود انجام بدهند،خصوصا آن کار هایی که مرتبط با کارهای مدرسه است.گاهی اوقات نماز جماعت مدرسه با حضور دانش آموزان کلاس پنجم و والدینشان برگزار شود.که می تواند علاقه سازی و انگیزه سازی ایجاد کند. شاید مدت ها بعد از حضور مادر یا پدر در نماز جماعت میی بینم که علاقمندی بچه ها برای حضور در نماز خانه مدرسه افزایش پیدا می کند.

خیلی مواقع می توانیم برای ترغیب و تشویق بچه ها از ظرفیت خانواده ها استفاده کنیم، همانطور که خانواده ها می توانند از ظرفیت مدرسه به خوبی استفاده کنند. گاهی اوقات ممکن است معلم موضوعی را برای انشاء به دانش آموزان بدهد \" اولین حضور شما با پدر یا مادر برای نماز خواندن در مسجد را توصیف کن\"

این یعنی یک ظرفیت، و مربی هوشمند و زیرک ، می تواند از این فرصت به خوبی استفاده کند. گاهی اوقات نقطه نظراتش را بگوید و اگر ویژگی خوبی در آن خاطره نویسی انشا نویسی وجود دارد را بولد و بزرگ کند. که مثلا این ویژگی چقدر خوب بود که با مادرش به نماز رفتند. لذا باید ظرفیت های بیرونی را هم در این زمینه احیاء کنیم. که می تواند برای انگیزه و ترغیب دانش آموزان به نماز کمک کند.

برای ترغیب و تشویق بچه ها به نماز، باید

 اول : از شیوه های تشویق به نماز که توضیح دادیم استفاده کنیم.

دوم :کارهای مشترکی که فرزندان با والدینشان انجام می دهند.که می تواند بستر و زمینه مناسبی برای ایجاد انگیزه به نماز باشد

 حضور فرزندان و دانش آموزان در اماکن مذهبی و دینی که خیلی کمک کننده است.

بچه ها وقتی در مراحل رشد و شکل گیری شخصیت هستند آن ها را بیشتر به مساجد ببرید و ارتباط آن ها با مساجد را ارتباطی مستمر و موثری قرار بدهید.

یکی از اصول و روش هایی که در تربیت بر آن تاکید می شود، "تاثیر محیط بر تربیت" است.گاهی اوقات محیط های خوب تاثیرات خوبی بر تربیت می گذارد.تعبیری را در روایات داریم ک تاکید میکنند، در محیط هایی که آلودگی دارد و آسیب پذیر است

خودمان و فرزندمان کمتر حضور پیدا کنیم. چون آن محیط اثر نامطلوب خودش را می گذارد.

در مقابل آن،محیط های مذهبی،سالم و دینی است که می تواند اثراتی را در بچه های ما بگذارد. بچه ها وقتی وارد مساجد می شوند و عده ای از نماز گزاران را می بینند،ناخوداگاه خودشان را هم نوا می کنند.

لذا باید ما مربیان و معلمین حتما باید زمینه هایی را فراهم کنیم که بچه ها در محیط های معنوی و مذهبی حضور پر رنگ تری داشته باشند.

گاهی اوقات ممکن است ما این توصیه را به والدین آنها داشته باشیم که حتما بچه ها را محیط هایی مثل مساجد و امثال آن بیشتر رفت و امد داشته باشند . گاهی اوقات حتی میتوانیم از گذشته و حال خودمان بگوییم یعنی لابه لای صحبت هایمان مثلا نام مسجدی را که در آن نماز میخوانیم بر زبان بیاوریم که بچه ها بدانند ما به عنوان یک معلم و مربی مثلا فلان مسجد نماز میخوانیم مقید به این هستیم که در این محیط های سالم و پاک حضور پیدا کنیم .

 و لذا این زمینه ای را فراهم میکند که بچه ها هم به الگو گیری از معلم و مربی خود، به حضور در آن محیط علاقه مند باشند ؛ خود صرف حضور در آن محیط میبینیم به تدریج اثرات تربیتی ، آموزشی را هم حتی میگذارد یعنی شما برخی از کودکان و نوجوانان را ببینید بخاطر استمرار حضور در مساجد بدون اینکه حتی ما نماز را رسمی بهشون آموزش داده باشیم اینها به صورت غیر رسمی و غیرمستقیم آموزش هایی درباره نماز را دریافت کرده اند.

 پس ما به این نکته هم باید توجه کنیم. یکی از قواعد و اصول درباره انگیزه سازی حضور مستمر بچه ها در مکان های مذهبی و دینی و خصوصا مساجد و امام زادگان که زمینه ترغیب به نماز را فراهم می کند .

اما نکته بعدی: یکی از نکاتی که میتواند زمینه ی نماز و ترغیب به نماز را در بچه ها فراهم کند این است که امنیت روحی و روانی ما برای بچه ها فراهم کنیم بچه هایی که آرامش روحی ، احساس امنیت خاطر دارند اینها علاقه مندی شان به بندگی هم بیشتر است .

مثلا خیلی از کارشناسان تربیتی این را بیان میکنند که یکی از ارکانی که میتواند انسان را به خدا نزدیک کند بحث حضور در فضا هایی که امنیت و آرامش وجود دارد .مثلا دانش اموزی که من به عنوان معلمش بهش آرامش میدهم ، بین من و او تنش ایجاد نمیشود ؛ خب قطعا وقتی درباره ی نماز هم با او صحبت کنم پذیرش او نسبت به نماز قطعا بیشتر خواهد بود ، دانش آموز وقتی که محیط در مدرسه احساس اآرامش و امنیت کند قطعا علاقه مندی اش به آن حرف شنوی از مربی و معلم بیشتر خواهد بود .

 لذا ما باید حتما در محیط هایی که دانش آموزان حضور دارند آن آرامش روحی و امنیت خاطر را به آنها بدهیم و آسایش روانی را زمینه اش را برای انها فراهم کنیم تا آن انگیزه ها هم ایجاد شود .

 شاید الان شما مربیان و معلمین بزرگوار بپرسید که ما در مدرسه چگونه میتوانیم آرامش به بچه ها بدهیم و چطور میتوانیم امنیت خاطر ایجاد کنیم؟

به چند نکته اشاره میکنم:

1- اولین چیزی که میتواند امنیت و آرامش روحی و روانی ایجاد کند ارتباط کلامی خوب است

2- دومی نوع رفتار ما است: یعنی برخورد ، منش ، خلق و خوی ما با بچه ها اگر متعادل باشد قطعا اثرات مثبت و خوبی را خواهد گذاشت

3- یکی دیگر از راه هایی که میتواند امنیت خاطر را ایجاد کند دوستی ، صمیمیت و محبت کردن به دانش آموزان است که این آرامش را ایجاد میکند

4- یکی دیگر از راهکار ها عدم سخت گیری است ؛ حال ما مواقعی سخت گیری نسبت به نماز ممکن است نداریم ولی تو زمینه درس خواندن خیلی به بچه ها سخت میگریم این ممکن است آرامش و امنیت را از بچه ها به دور کند و نتیجه اش این شود که حرف شنوی لازم را هم نست به ما نداشته باشند و لذا زمینه گریز از مسائل عبادی را هم با این کار در آنها فراهم کنیم.

در این برنامه ما به دو نکته محوری و مهم اشاره کردیم که میتواند زمینه ساز آن علاقه مندی بچه ها به نماز باشد یکی حضور در محیط های مذهبی خصوصا مساجد و دیگری آرامش ،امنیت خاطر و به نوعی سلامت روانی را ما برای دانش اموزان فراهم کنیم.

درس هفتم-تشویق دانش آموزان به نماز

الصلاه عمود الدین

روش ها و مهارت های گفته شده در چند برنامه قبل اگر همه یکجا دیده و توجه شود . قطعا در سطح علاقه مندی بچه ها به نماز تاثیرگذار خواهد بود .

مروری بر نکات گفته شده :

1- آشنایی با مفاهیم نماز

2- بیان داستان و خاطره

3- آسان گیری منطقی

4- گفتگو

5- پرهیز از رفتار های ناخوشآیند

6- دوستان خوب

7- اصل تکرار و مداومت

8- تقویت حس مسئولیت پذیری

9- الگو سازی

10- ایجاد فضاسازی مناسب در نمازخانه های مدارس و حتی منزل

11- حضور در اماکن مذهبی است .

12- آرامش روحی و امنیت روانی

نکات امروز روش های ترغیب به نماز :

13- استفاده از شیوه های تشویقی است . معمولا تشویق به دو شکل صورت می گیرد :

یک شکل جایزه دادن است مثلا بیایید نماز بخوانید به شما کارت امتیاز می دهم و در پایان اگر تعداد مشخصی کارت امتیاز داشتید جایزه به شما تعلق می گیرد .

این روش ممکن است کار راه انداز باشد اما مسئله این است که تشویق را به عنوان اصل تربیتی در نظر می گیریم ،

کارشناسان معتقدند پاداش و تشویق تقویت کننده رفتار مطلوب است . یعنی وقتی رفتار مطلوب انجام شود ما به آن رفتار مطلوب پاداش می دهیم . لزوما پاداش مادی و کارت امتیازی نیست امکان دارد جایزه یک لبخند ، نوازش کردن یا جمله تشویقی باشد مثلا تو با نماز خواندن مرا خیلی خوشحال کردی ! این جملات و رفتار ها می تواند ویژگی گرایش به نماز را در بچه ها تقویت کند .

پس ابتدا انگیزه اولیه را ایجاد می کنیم مثلا اگر در نمازخانه مدرسه نماز بخواند یا در منزل نماز خواندن او را بشنویم سپس سریع یک تقویت کننده تزریق کنیم این تقویت کننده همان تشویق ،جمله زیبا ، نگاه محبت آمیز ، نوازش کردن است گاهی ممکن است تقویت کننده فعالیتی باشد زمینه ای فراهم کنیم مثلا : حال که شما را در حال نماز خواندن دیدیم خیلی خوشحال شدم و به همین دلیل زنگ ورزش با شما بازی می کنم

این نکات می تواند زمینه تقویت آن رفتار را ایجاد کند .

گاهی اوقات رفتار هایمان ، نگاه هایمان ، لبخندهایمان ، می تواند در سرنوشت یک دانش آموز اثر گذار باشد. به شرطی که ما از این لبخند ، نگاه و جمله محبت آمیز بجا و به وقت خودش و به خوبی استفاده کنیم. یکی از جایگاه های استفاده از این روش های تشویقی می تواند در ترغیب بچه ها به نماز باشد.

گاهی اوقات ممکن است از قبل این جمله را بگوییم که مثلا من خیلی خوشحال می شوم که دانش اموزان را درحال نماز خواندن در نماز خانه مدرسه ببینم.گاهی اوقات می توانیم زمینه ای را فراهم کنیم که بچه ها خاطراتی را درباره نماز خواندن هایشان بگویند،که از کی نماز خواندن را شروع کردند ، چگونه نماز می خوانند و یا اگر نکته ای، برداشت زیبایی از نماز را دارند بگویند. و بلافاصله بعد از آن بیان و جمله شان، ما تشویق کلامی داشته باشیم و یک لبخند تشویقی برایشان داشته باشیم که این ها می تواند در تقویت این رفتار دینی در بچه ها موثر باشد.

14- زمینه هایی را فراهم کنیم که پدر، مادر و فرزندان باهم دیگر در یک محیط مشترک نماز بخوانند. مثلا دانش آموزانمان دختر هستند و ما برنامه ای را تدارک ببینیم که در آن مادر در کنار دخترش در مدرسه نماز بخوانند. نیازی نیست به طور مکرر باشد، حتی اگر سالی یک بار یا دوبار با‌شد تاثیرات عمیقش را می بینید.

گاهی اوقات زمینه ای را فراهم کنیم که پدر با فرزند پسرش در مدرسه حضور داشته باشند و با همدیگر نماز بخوانند که اثرات عمیق خوبی را خواهد گذاشت.

برخی از بررسی ها نشان می دهد که دانش آموزان علاقه مند هستند که کارهای مشترکی را با والدین خود انجام بدهند،خصوصا آن کار هایی که مرتبط با کارهای مدرسه است.گاهی اوقات نماز جماعت مدرسه با حضور دانش آموزان کلاس پنجم و والدینشان برگزار شود.که می تواند علاقه سازی و انگیزه سازی ایجاد کند. شاید مدت ها بعد از حضور مادر یا پدر در نماز جماعت میی بینم که علاقمندی بچه ها برای حضور در نماز خانه مدرسه افزایش پیدا می کند.

خیلی مواقع می توانیم برای ترغیب و تشویق بچه ها از ظرفیت خانواده ها استفاده کنیم، همانطور که خانواده ها می توانند از ظرفیت مدرسه به خوبی استفاده کنند. گاهی اوقات ممکن است معلم موضوعی را برای انشاء به دانش آموزان بدهد " اولین حضور شما با پدر یا مادر برای نماز خواندن در مسجد را توصیف کن"

این یعنی یک ظرفیت، و مربی هوشمند و زیرک ، می تواند از این فرصت به خوبی استفاده کند. گاهی اوقات نقطه نظراتش را بگوید و اگر ویژگی خوبی در آن خاطره نویسی انشا نویسی وجود دارد را بولد و بزرگ کند. که مثلا این ویژگی چقدر خوب بود که با مادرش به نماز رفتند. لذا باید ظرفیت های بیرونی را هم در این زمینه احیاء کنیم. که می تواند برای انگیزه و ترغیب دانش آموزان به نماز کمک کند.

برای ترغیب و تشویق بچه ها به نماز، باید

 اول : از شیوه های تشویق به نماز که توضیح دادیم استفاده کنیم.

دوم :کارهای مشترکی که فرزندان با والدینشان انجام می دهند.که می تواند بستر و زمینه مناسبی برای ایجاد انگیزه به نماز باشد