درس دوم شمیم دانش

حفظ سوره ق-درس اول

بسم الله الرحمن الرحیم

موضوع حفظ قرآن

حفظ قرآن کریم که در آیات و روایات متعددی  به آن پرداخته  شده است ، البته دقت نظر در این آیات و روایات ما را به تعریف دقیق تری در زمینه حفظ قرآن می رساند . و دیدگاه اصیل را نسبت به موضوع قرآن کریم آشکار می کند .

حفظ قرآن در لسان علما و مراجع عظام تقلید و شخصیت برجسته دینی دیده می شود و به خصوص در این سالهای اخیر تاکیدهای بسیاری از سوی مقام معظم رهبری شده و ایشان خواستند که بسیاری از مردم و حدود ده میلیون نفر از جمعیت کشور حافظ قرآن باشند .

شاید با دانستن این مطلب این سوال در اذهان ایجاد شود که در حفظ قرآن چه خصوصیتی نهفته است که این مطالبه انجام شده و چرا و چگونه باید قرآن را حفظ کنیم و این موضوعاتی است  که برای هر مخاطبی که با مساله حفظ قرآن روبرو می شود حساسیت دارد و به ویژه فرهنگیان و معلمان عزیز که کارشان تعلیم و تربیت است باید به این موضوع بیشتر توجه داشته باشند .(گرچه بسیاری از معلمان از حافظان قرآن هستند بعضی کل قران و بعضی بخش را حفظ کرده اند .که در مسابقات و برنامه های مختلفی با معلمان عزیز که در این زمینه فعال بوده اند دیده شده اند )

بخشی از برنامه به چیستی ، چرایی و چگونگی حفظ قرآن و بخشی نیز به انجام حفظ قرآن معطوف می شود.

در مورد حفظ قرآن سوره مبارکه قاف انتخاب شده :

سوره مبارکه قاف  که در جز26 می باشد قرآنی هایی  که درکشور ما از آن استفاده می شود و دارای 604صفحه هستند این سوره در صفحه های   518و 519 و بخشی نیز در صفحه520 و کمتر از 3صفحه و دارای 45ایه و نسبتا آیات کوتاهی دارد.و به همین دلیل و دلایل دیگر برای حفظ انتخاب شده است .

حفظ قرآن با نزول قرآن آغاز شد و به صورت مکتوب بر پیامبر اکرم صلی الله علیه واله نازل نشد و سپس توسط عده ای از مسلمانان  نوشتن آیات نازل شده آغاز شد و آنچه که پیامبر (ص) برمردم تلاوت می کردند از محفوظات ایشان بود و بعد گروهی از مسلمانان به تشویق پیامبر (ص) به حفظ قرآن  پرداختند و در سالهای  بعد تا به امروز استمرار پیدا کرد.

 در واقع قدمت حفظ قرآن به زمان نزول قرآن  وبه زمان پیامبر برمی گردد و اولین حافظ قرآن از بین بشر شخص پیامبر اسلام (ص) بودند که کاملترین و جامع ترین حفظ قرآن  قطعا توسط خود پیامبر و سپس ائمه اطهار وسپس مسلمانان صدر اسلام وتا به امروز استمرار پیدا کرد.

جایگاه حفظ روشن شود.

در همین جا همین سوال پیش می آید که اگر در صدر اسلام به دلیل مکتوب نازل نشدن قرآن کریم حفظ قرآن جایگاه ویژه داشته است؟ آیا همچنان این جایگاه مطرح هست یا خیر؟ که در ادامه می پردازیم.

  اما در خود قرآن کریم نسبت به موضوع حفظ توجه شده است

اما به صورت خاص امر به حفظ کردن قرآن به این صورت که به معنی از بر خواندن با لفظ حفظ باشد نیامده، در قران کریم عمدتا کلمه حفظ و ریشه و مشتقات آن به معنی نگهداری کردن و مراقبت کردن آمده است.

اما آیاتی داریم که با استفاده از کلمات دیگری به موضوع حفظ قرآن اشاره می کند در یکی از این ایات خداوند می فرماید:

ایاتی که پیامبر گرامی اسلام بر مردم تلاوت می کند آنها را از روی نوشته ای از قبل تعیین شده نیاورده و نخوانده است. پیامبر پیش از خواندن قرآن هیچ خطی ننوشته بود و کتابی نخوانده بود.

وَ ما کُنتَ تَتلوا مِن قَبلِه مِن کِتابٍ وَ لا تَخُطُّهُ بِیَمینِکَ

و ما کنت تتلوا من قبله من کتاب و لا تخطه بیمینک

خداوند می فرماید این ایات تلاوت شده توسط پیامبر از سینه او و قلب ایشان بر شما خوانده می شود، بَل هُوَ ایاتٌ بیناتٌ فی صُدورِ الَذین اُتوا العِلم  ( سوره عنکبوت)

ایات بینات فی صدور الذین اتوا العلم  ( سوره عنکبوت )

ناگفته پیداست که خداوند در این آیه به  نوعی از حفظ و مرتبه ای از آن که جای آن قلب و سینه ی پیامبر گرامی اسلام است. و این مرتبه بسیار بالا از انس با قران و حفظ قرآن است.

نزل بِهِ الروُّحُ الاَمینُ الامین علی قَلبِکَ لِتَکُونَ مِنَ المُنذِرینَ  ( سوره مبارکه شعرا )

نزل به الروح الامین الامین علی قلبک لتکون من المنذرین  ( سوره مبارکه شعرا )

قران کریم به حفظ قران توجه ویژه داشته نه به این صورت که به معنی از بر خواندن بلکه موضوعی فراتر از آن.

اسم این سوره از حروف مقطعه ابتدای سوره گرفته شده، 29 سوره قرآن با حروف مقطعه آغاز شده اند. مثل سوره مبارکه بقره الم

چرا حروف مقطعه می گویم، چون به صورت حرف حرف و جداگانه می خوانیم نه به صورت کلمه ای متشکل از این حروف . مثلا الم   الف لام میم

ایه اول سوره شامل حرف مقطعه و سه کلمه دیگر است.

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیم

بسم الله الرحمن الرحیم

ق و َالْقُرْآنِ الْمَجِیدِ ﴿١﴾

ق و القرآن المجید ﴿١﴾

به نام خداوند بخشنده بخشایشگر

ق، سوگند به قرآن مجید (که قیامت و رستاخیز حق است) (1)

و واو قسم هست یعنی قسم به قرآن مجید. در فارسی قران را با صفت مجید خیلی یاد می کنیم

مجید یعنی نام آور با مجد و با عظمت.چیزی که نام و شهرت آن فراگیر شده باشد، که قرآن این چنین است.

********

حفظ سوره ی ق-درس دوم

19 مهر ماه

استاد محمد مهدی بحرالعلوم

 موضوع حفظ قرآن در خود قران کریم مورد توجه قرار گرفته است.آیاتی در جاهای مختلفی از قرآن داریم که نشان می دهد پیامبر گرامی اسلام، قرآن را از حفظ تلاوت می کردند و اتفاقا این آیات نشان می دهد، که حفظ قرآن برای پیامبر گرامی اسلام توسط خداوند تضمین شده بوده است و به ایشان  اطمینان داده شد که آیات قرآن از قلب و سینه مبارک آن حضرت حذف و فراموش نمی شود.

فرمود :" سنقرئک فلا تنسی " ما قرآن را بر تو اقراء می کنیم  و تو فراموش نخواهی کرد یا فرمود: " لا تحرک به لسانک لتعجل به ان علینا جمعه و قرآنه . بسیاری از مفسرین معتقد هستند که این وعده ی خداوند بر جمع و قرائت قرآن و به سینه و قلب سپردن قرآن توسط خداوند برای پیامبر هست.

اما در روایات متعددی هم  موضوع حفظ قرآن را می بینیم. پیامبر اسلام(ص) مسلمانان را به حفظ قرآن تشویق می کردند، همچنین ائمه اطهار (ع).

امام صادق (ع) دعایی را برای حفظ قرآن تعلیم دادند که این دعا در کتاب شریف بحارالانوار و کتب دیگر آمده است. مضامین این دعا بسیار جذاب و جالب است. همه این روایات که در کنار هم می گذاریم باز هم به ما یادآوری می کند که موضوع حفظ قرآن بسیار فراتر از، از بر خواندن قرآن مثل از برخواندن خیلی کتب دیگر و موارد دیگر... است.

 به هر حال معلم هستیم و می دانیم که ما  بخش عمده ای از آموزش ها بر پایه یا  از روش حفظ کردن آموزش و تعلیم  داده می شود اما وقتی صحبت از قرآن و حفظ قران است دیدگاه آیات و روایات نسبت به این موضوع بسیار متفاوت  است از برخواندن دیگر موارد. وقتی به روایات توجه می کنیم می بینیم که از برخواندن قرآن  به صورت خواندن همین الفاظ، پایین ترین سطح حفظ قرآن است و مراتب بسیار بالاتری هم مطرح است. فهم قرآن، درک کردن قرآن، فهم جایگاه قرآن و حفظ کردن قرآن به معنی محافظت کردن از دستورات قرآن در واقع عمل کردن به آیات قرآن مورد توجه  آیات و روایات است.

 در دعای امام صادق (ع) که برای حفظ قرآن آمده است که اولین جمله این دعا این هست که :  " اللهم ارحمنی بترک معاصیک " خداوندا به من رحم کن با کمک کردن من به ترک کردن گناهان . یعنی پیش نیاز موضوع حفظ قرآن، پاک شدن از گناهان است در تعبیر امام صادق (ع).

در جای دیگر از این دعا می فرماید: "والزم قلبی حفظ کتابک" قلب من را همراه کن با حفظ کتابت. " کما علمتنی " همانطور که من اموزش دادی.

این دعا و روایات دیگر جایگاه حفظ قران را در دیدگاه اهل بیت  عصمت و طهارت (ع) و پیامبرگرامی اسلام (ص)  نشان می دهد.

 اتفاقا خیلی خوب است که ما می خواهیم قرآن را حفظ کنیم و حفظ قرآن را به دیگران توصیه کنیم از  این افق بلند اگاه باشیم. نگاه مان به این افق بلند باشد و نگاه مان صرفا به حفظ کردن ظاهر ایات قرآن نباشد. اگرچه آن هم ارزشمند است.

 ان شاء الله که همه ما روز به روز به بطن و متن اصیل قرآن نزدیک شویم.

حفظ سوره  " ق " را آغاز کردیم.

بسم الله الرحمن الرحیم.

ق و القرآن المجید.

 ق از حرف مقطعه بود که اسم سوره قاف هم از آن گرفته شده است. اینکه این حروف مقطعه چه معانی دارند و در ابتدای سوره ها چه چیزی را به مخاطب القا می کنند مفسران اقوال متعددی دارند. اما آن قولی که بیشتر به آن توجه شده است که این حروف رمز هایی بین خداوند و پیامبر گرامی اسلام (ص) هستند و برای ما ترجمه پذیر نیستند.

کسانی که در این مورد اطلاعات بیشتری می خواهند می توانند به تفاسیر و کتب علوم قرآنی مراجعه کنند.

فرمود: ق و القرآن المجید. معنی: قسم به قرآن مجید. که گفتیم مجد یعنی شهرت و فراگیر شدن نام و عظمت یک چیز. قرآنی که فراگیر و جهانگیر است همه جهان را فرا خواهد گرفت. بعضی ها معتقدند که این اخبار غیبی قرآن است یعنی روزی خواهد آمد که قرآن کریم و جایگاه آن برای همه جهانیان آشکار خواهد شد. در آیه دوم می فرماید: بل عجبوا ان جاءهم منذر منهم فقال الکافرون هذا شیء عجیب.

معنی: با این که جایگاه قرآن رفیع و آشکار است اما کفار و مشرکان و گروهی از مردم تعجب می کنند از اینکه یک هشدار دهنده ای از بین خودشان برای آنها بیاید و آیات قرآن را تلاوت کند.

بل عجبوا. معنی:تعجب کردند، عجب پنداشتند و باور نکردندکه.منذر. معنی: انذار کننده ای برای آنها از بین خودشان بیاید.

در آیات دیگر قرآن هم خداوند از قول کفار ومشرکان نقل می کند که آن ها تعجب می کردند از این که کسی که با آنها غذا می خورد یا در بازار حرکت می کند در واقع مثل دیگران زندگی می کند بر او وحی می شود و آیاتی از قرآن برای مردم می خواند.

اتفاقا این آیه ای که خیلی ها هم حفظ هستند در سوره کهف همین را می فرماید: قل انّما انا بشر مثلکم یوحی الی. معنی: من هم مثل شما بشری هستم که تفاوت من با شما این است که بر من وحی می شود.

 بل عجبوا ان جاءهم منذر منهم فقال الکافرون هذا شیء عجیب.

.معنی: پس کافران می گویند این یک چیز عجیبی است که یکی از خودِ ما قرآن را بر ما بخواند، بر او قرآن نازل و وحی شود. با این جمله میخواهند منکر نبوت و رسالت پیامبر و دعوی ایشان مبنی بر رسالت شوند. حفظ این دو آیه اول که قرار بود آیه اول را به حافظه بسپارید خیلی هم آسان بود، برای ما خیلی آسان است. شما به کلمات این دو آیه توجه کنید ببینید بعضی از کلمات این دو آیه چقدر در محاوره فارسی ما کاربرد دارد. مثلا کلمه قرآن، کلمه مجید، کلمه عجیب، کلمه کافر، این ها کلماتی هستند که در فارسی کاربرد دارند.

 بعضی از کلمات این دو آیه هم در فارسی کاربرد ندارند اما کلمات رایج  قرآن و زبان عربی هستند مثل هذا، شئ، قال. بنابراین اگر به این دو آیه توجه کنید تقریبا یا تحقیقا  شما کلمه کم کاربردی را در این دو آیه نمی بینید، یا کلمات کاملا در فارسی به کار می روند یا هم خانواده های آن ها در فارسی به کار می روند. یا کلمات عربی پر کاربردی هستند لذا خواندن مکرر و سپس حفظ این آیات برای ما فارسی زبان ها موضوع پیچیده و  عجیبی نیست.

"ق و القرآن المجید. بل عجبوا ان جاءهم منذر منهم فقال الکافرون هذا شیء عجیب" سعی کنید آیات را آنقدر از روی قرآن چند بار بخوانید تا جایی که مطمئن شوید بدون نگاه کردن به قرآن میتوانید آیات را از حفظ بخوانید ، هر وقت این اتفاق افتاد می توانید مطمئن شوید که برای کوتاه مدت این ایات قرآن را حفظ هستید. بعد از مدتی مثلا چند ساعت دوباره  همین آیات را از روی قرآن نگاه کنید و از حفظ هم بخوانید .

حفظ  قرآن- درس سوم

23 مهر ماه

حفظ قرآن  در صدر اسلام به صورت مکتوب نبود و سپس چندان رایج نبود اما در بین مسلمانان آموزش قرآن از طریق حفظ کردن و سینه به سینه صورت  می گرفت و قرآن ترویج و آموزش داده می شد .

 اما در عصر حاضر که قرآن در تیراژ بالا چاپ میگردد حفظ قران چه آثار و برکاتی دارد  که امروزه هم باید به آن بپردازیم ؟

انس یک مسلمان با قرآن موضوعی نیست که مربوط به یک دوره خاص ،یا یک جغرافیای خاص و یا یک  صنف خاص باشد .

در واقع  هر مسلمانی ، بلکه هر  انسانی که مخاطب خداوند متعال  در قرآن کریم است باید این کتاب را  خوب بشناسد و با آن  انس بگیرد و به فرموده قرآن تا میتواند قرآن بخوانید  :  " فَاقْرَءُوا مَا تَیَسَّرَ مِنَ الْقُرْآنِ"

در سیره اهل بیت عصمت و طهارت  علیه السلام می بینیم که تلاوت قرآن جز جدی ترین برنامه  های روزمره آنها بوده  در مدتهای  کوتاهی  یک ختم قرآن داشتند ودر هرماه چندین بار ختم قرآن انجام میدادند و به ما نیز توصیه شده تا میتوانیم قرآن بخوانیم و به فرزندانمان قرآن آموزش بدهیم .

اگر کسی سوره ای از قرآن را در خواندنش مداومت  کند  و در پس این تلاوت های مکرر  این قرآن را به حافظه خواهد سپرد ،خیلی از مطالب هستند که ما به دلیل تکرار زیاد که نسبت به آنهاداریم آگاهانه یا ناخودآگاه حفظ می شویم

معلمانی که یک شعر فارسی را سال هاتدریس میکنند شاید قصدی برای حفظ کردن آن  ندارند ولی  آن را حفظ می شوند یا کسانی که شبهای جمعه دعای کمیل  میخواند شاید قصدی برای حفظ کردن دعای کمیل  ندارند،  و لی آن را  حفظ می شوند.در گذشته بزرگترها که سوره  مبارکه "یس"را در شبهای جمعه یا صبح جمعه می خواندند و یا  برخی سوره ها را هر شب مثل سوره "ملک و نبا" را بعد از مدتی حفظ می شدند .

در واقع حفظ قرآن محصول "فاقروا ماتیسر  من القران"است که اصیل ترین نوع حفظ قرآن می باشد که در واقع  انس مکرر و مداوم با آیات قرآن است که  ما را به این حفظ قرآن می رساند و در همین انس دایمی با قرآن  برکاتی نهفته است.

1- مقام معظم رهبری فرمودند:کسی که حافظ قرآن هست، زمینه تدبر و تفکر در آیات را بهتر و بیشتر دارد .

قطعا همین طور هست چرا که کسی که آیات قران را در ذهن دارد  می تواند آنها را در مواقع مختلف به یاد بیاورد و موضوع واحد رادر موقعیتهای  مختلف میتواند بیاد بیاورد و با تفکر به آنها به نتایجی برسد و بهره برداری هایی بکند و  در حد وظرفیت خودش به  مقامی برسد.البته قطعا حافظی میتواندبه این حد برسد که از مفاهیم آنچه  که حفظ کرده  هم بهره مند باشد.

دومین برکات حفظ :

2- دومین برکات حفظ  قران  اثر وضعی می باشد :کسی که قرآن می خواند و می داند که  قرآن کلام خداست و حتی اگر معانی آن را کامل نداند و این ارتباطی که بین خودش  وخداوند احساس میکند و خود را مخاطب خدا می داند ناخودآگاه  تاثیری در روح و فکراین فرد قرائت کننده خواهد گذاشت .کسی که قرآن را زیادمی خواند  و حفظ می شود.  یک انس و همنشینی با قرآن احساس میکند و احساس این همنشینی خودش اثراتی دارد. خود این موضوع تذکردهنده است کسی که قرآن را همراه خود دارد ،

به هر حال همیشه یک تذکر دهنده همراه او هست .نه اینکه بگوییم  یک حافظ قرآن یک معصوم هست. خیر . اما اگر گناهی یا خطایی از او سربزند ، اول تذکردهنده نسبت به آن گناه همین قرآن می باشد که همنشین این فرد هست.

حفظ سوره " ق " درس چهارم

26مهر ماه

در جلسات قبل گفته شد که ؛ حفظ قرآن برکاتی دارد که تسلط بیشتر یک حافظ قرآن بر موضوع تفکر و تدبر آیات قرآن و زمینه سازی حفظ قرآن برای تدبر و تفکر را صحبت کردیم .

کسی که حافظ قرآن است و خود را همنشین قرآن می داند به سمت هرکاری نمی رود و اگر خطایی سرزد بهترین تذکر دهنده همین قرآن است که با او همراه است .

در ذهن ما موارد زیادی عبور می کند بخشی مفید هستند و بخشی باطل است در واقع لغو هستند ؛ نه سودی دارند و نه ضرر، بود و نبود آنها فرقی نمی کند به موضوعات زیادی فکر می کنیم وبخشی از آنها مضر و حتی خدای نکرده گناه باشد آنچه به آن فکر می کنیم .

کسی که قرآن را حفظ کرده و قرآن همراه اوست و قرآن را از حفظ تلاوت می کند و به آنچه می خواند فکر می کند معانی و مفاهیم آن را می داند ، بخش عمده ای از خطورات ذهنی او و سپس کم کم آنچه به قلبش می پذیرد و به درون جان او نفوذ می کند قرآن است .

3- سومین برکات حفظ:چه بهتر از این سخنی که باطل نیست ، شوخی نیست ، شعر نیست، حقیقت محض است و حقانیت محض است ، بنابراین کسی که قرآن را اینگونه تلاوت می کند با منبع اصیل نورانیت همراه خواهد شد و ذهن و انشالله قلب او مطهر خواهد بود،

 فرمود : "لا یعذب الله قلبا و عی القرآن ": خداوند عذاب نمی کند قلبی را که ظرف و جایگاه قرآن است ، البته قلبی که بخواهد جایگاه قرآن باشد باید پاک و مطهر باشد . در واقع حفظ قرآن و طهارت تاثیر و تاثردوطرفه ای دارد کسی که مطهر است پاک است ظرف آماده ای برای دریافت قرآن است و کسی که قرآن را حفظ می کند به تدریج به این طهارت افزوده می شود.

ادامه آیات برای حفظ:

✔️ بل کذبوا بالحق لما جاءهم فهم فی امر مریج (5) اَفلم یَنظروا الی سَماء فوقهم کیف بَنیناها و زَینّاها و مالها مِن فُروج(6)

 ✔️ بل کذبوا بالحق لما جاءهم

با توجه به معانی آیات قبل ، کفار در رسالت پیامبر و در وعده معاد تردید ایجاد کردند و گفتند خیلی بعید است که ما دوباره بعد از مرگ برگردیم . و گفتند این حرف عجیبی است که یک نفر از بین خودمان آیاتی را بر ما بخواند و بگوید که بر او وحی شده است .

 در این آیه خداوند می فرماید : اینها حق را تکذیب کردند ، دروغ پنداشتند ، دروغ انگاشتند ، زمانی که بر آنها آمد در واقع قرآن را تکذیب کردند ،پیامبر را تکذیب کردند .

 ✔️ فهم فی امر مریج(هرج و مرج فکری دارند)

 آنها در امری ناپایدار هستند . اینها ثباتی ندارند.

✔️ افلم ینظروا الی سماء

آیا اینها به آسمان نگاه نمی کنند .

✔️ فوقهم :

که بر فراز آنهاست .آسمانی که بالای سر آن هاست .

✔️ کیف بنینا ها :

 چگونه ما این آسمان را بنا کردیم .

✔️ و زیناها :

و آن را تزیین کردیم چقدر زیباست این آسمان .

✔️ و مالها من فروج

و این آسمان خلل و شکافی ندارد ، یک دست است . البته منظره آسمان را در روز یا به خصوص در شب و این زینت ها را همه ما دیدیم. به خصوص آنهای که در شهرهای آلوده زندگی نمی کنند این صحنه ها را خیلی زیباتر می بینند .

در صحرا آسمان زیباتر دیده می شود. اما با همین نگاه ساده همه ی عجایب و شگفتی های آسمان و کیفیت بنا کردن و بنا شدن آسمان را نمی شود دریافت کرد ، زیبایی ها را می شود دید .

کسانی که تحقیق می کنند به زیبایی ها و شگفتی های بیشتری دست می یابند.

این عجایب ، این شگفتی ها، این زیبایی ها کار کیست؟

 همین خدایی که قرآن را نازل کرده و پیامبری را فرستاده و وعده ی معاد و قیامت را هم داده است .

خداوند در این آیات می خواهد قدرت خود بر آفرینش را ذکر کند . آسمان و در آینده زمین ، نزول باران ، رویش گیاهان و در واقع پاسخ به این سوال که آیا می شود دوباره همین اموات ( کسانی که از دنیا می روند) زنده شوند؟ اِحیا شوند؟ خداوند می فرماید کسی که این آسمان هاو زمین را با این عجایب و قراین و شگفتی ها واین نظم و زیبایی ها آفریده می تواند دوباره هم آنها را بیافریند .

 بار اولی که آنها را آفرید از هیچ ، از نبودن آنها را آفرید و اکنون دوباره می خواهد آنها را خلق کند بنابراین کسی که بار اول این کار کرده بار بعد هم می تواند این کار را بکند.

 ✔️ بل کذبوا بالحق لما جاءهم فهم فی امر مریج (5) افلم ینظرو الی سماء فوقهم کیف بنیناها و زیناها و مالها من فروج(6)

کلمات آشنا در این دو آیه کم نیستند .

کلمه حق ، سماء، زیناها که در فارسی زینت یا تزیین داریم . ینظروا از نَظَر ، نگاه کردن ، توجه کردن. بنابراین کلماتی که یا خودشان در فارسی به کار می روند یا هم خانواده های آنها و یا در عربی پرکاربرد هستند باز هم در این آیات ما می بینیم .

همین موضوع باعث شده خواندن ، حفظ کردن و فهم ترجمه اولیه آیات قرآن موضوع سختی برای ما فارسی زبان ها نباشد .

یک موضوع مهم هنگام حفظ قرآن ، برگشت و تکرار آیاتی است که در روزهای گذشته حفظ شده اید در واقع مرور محفوظات ، است .

همه ما از کودکی بعد دوران تحصیل و بعد احتمالا دانشگاه به بعد تا به امروز موارد زیادی را حفظ کردیم اما خیلی از آنها را هم بدست فراموشی سپردیم . فراموشی مطلق شاید نه ، اما بطور نسبی شاید آنها را فراموش کردیم .

شاید دوباره آنها را ببینیم ، بخوا نیم و توجه کنیم به یاد بیاوریم .

 در دوران تحصیل اشعار زیادی را حفظ کردیم ، فرمول های زیادی را حفظ کردیم ، اطلاعات زیادی را از تاریخ و جغرافی و .... حفظ کردیم و خیلی ازآنها را فراموش کردیم . بنابراین همه می دانیم که محفوظاتی که به آن مراجعه نکنیم و دوباره تکرار نشود آنها را از دست خواهیم داد و غباری از فراموشی روی آنها را فرا خواهد گرفت.

بنابراین در مورد قرآن هم همین است بعضی از افراد قرآن را حفظ می کنند و حتی به سمت حفظ کل قرآن می روند اما به پشت سرشان در محفوظات توجه ای نمی کنند و هرچه جلوتر می روند از آن طرف آیاتی را به فراموشی می سپارند مثلا ده جزء قرآن را خوانده اند و حفظ کرده اند اما قدرت پاسخگویی و داوری را ندارند.

 یکی از مهمترین دلایل این است که همزمان با حفظ کردن مرور محفوظات را انجام نداده اند. در همین سوره ی مبارک ق اکنون که آیه پنجم و ششم را حفظ می کنید به آیات اول تا چهارم هم توجه کنید .

 اکنون مقدار محفوظات شما از سوره ق چند خطی و چند آیه ای بیشتر نیست.شما می توانید در یک وعده پنج دقیقه ای دو یا سه بار همین آیات را از ابتدا بخوانید.

در فواصل مختلف مثلا بعد از نماز صبح ، بین نماز ظهر و عصر و بین نماز مغرب و عشاء و یا در فواصل دیگری که برایتان میسر است .

در هر صورت برگشت شما به این آیات باید مکرر باشد و وقتی به سراغ آیات جدید می رویم از کیفیت محفوظات گذشته خیالمان راحت باشد.

آموزش حفظ سوره ی قاف-درس پنجم

استاد محمد مهدی بحرالعلوم

30 مهر ماه

اساس حفظ قرآن، مثل حفظ کردن هرچیز دیگری بر پایه تکرار همراه با توجه است. روان شناسان معتقدند که هر چیزی را که انسان حفظ کند ، بعد از ارتباطی که یکی از حواس پنج گانه انسان با شیئی دارد ، یعنی چیزی را می بیند، یا می شنود، یا استشمام می کند ، یا لمس می کند و یا می چشد، در حافظه کوتاه مدت انسان از آن شئ اثری باقی می ماند ، که درصورت تکرار این تماس و توجه بیشتر به آن مطلب و شئ آن اثر ماندگار تر می شود تا به حافظه بلند مدت انسان رسوخ کند و در واقع آن زمان است که می گوییم مطلبی را حفظ کردیم و به یاد داریم.

حفظ کردن آیات قران هم از همین اساس حفظ کردن ها پیروی می کند. البته همانطور که گفتیم تعریف روایات و آیات ما از حفظ قران چیزی فراتر از حفظ الفاظ قرآن است . اما از همین جا هم آغاز می شود. در واقع خواندن و یا شنیدن آیات قرآن به صورت مکرر و تمرکز کردن بر آن و توجه کردن و به ویژه توجه به اجزاء آیات قرآن، کلمات آیات و معانی آیات، مسیری است که حفظ آیات قرآن را برای ما میسر می کند.

مراحل حفظ قرآن :

1) اولین گام برای حفظ قرآن ، خواندن صحیح و روان آیاتی که می خواهیم حفظ کنیم. خواندن قرآن مهارت است ، اما مهارت سختی نیست که از عهده آن بر نیاییم . خواندن کلمات قرآن برای ما فارسی زبان ها که زبان مان نزدیک به زبان عربی است کار سخت و دشواری نیست.

 اما بعضی افراد به دلیل اینکه تمرین و توجه نکرده اند، وقتی می خواهند قرآن را باز کنند و از اواسط قرآن، مثلا جزء بیست و ششم ، سوره ی قاف(سوره45) را می خواهند بخوانند احساس می کنند که نمی توانند یا واقعا هم نمی توانند.

بعضی افراد هم هستند که مهارت خواندن قرآن را دارند ، اما وقتی می خواهند قرآن را بخوانند و آیات خوانده شده را حفظ کنند دقت کافی به خرج نمی دهند و در خواندنشان اشتباهاتی وجود دارد. و همین را حفظ می کنند .

کسانی که قرآن را اشتباه می خوانند و اشتباه حفظ می کنند، پاک کردن و اصلاح این اشتباه در آینده برای آن ها کار ساده ای نخواهد بود . بنابراین، اولین گام برای حفظ قران "صحیح و روان خواندن آیات قران" است.

البته روان هم باید باشد،یعنی بدون تکلّف ، بدون مکث های طولانی و غیر طولانی.(بدون تپق زدن)

با گوش کردن ، استماع آیات قرآن ، از طریق CDو نرم افزارها و نوار های ترتیل قرآن، می توانید بعد از گوش کردن و صحیح شنیدن و صحیح خواندن، آیات را حفظ کنید.

پس گام اول در حفظ کردن آیات قرآن است.گام ساده ای به نظر می رسد اما یکی از مهم ترین ریشه های حفظ قرآن است. بعد از تسلط بر خواندن قرآن و مهارت بر صحیح خواندن آیاتی که می خواهیم حفظ کنیم .

2) گام بعد" تقطیع و تقسیم کردن "است.

تکنیک تقطیع موضوعی نیست که ما در حفظ قران ابداع کرده باشیم یا مختص حفظ قران باشد.

اگر توجه کرده باشید در حفظ اشعار فارسی یکی از بهترین راه ها تقطیع اشعار مثلا به ابیات است، اگر یک قطعه شعری ۱۴بیت دارد . اگر آن را به ۱۴قسمت تقسیم کنیم و یا هر دو الی سه بیتی را که به یک موضوع با یک محور پرداخته شده .مثلا هر ۱۴بیت را به ۷قسمت ۲بیتی تقسیم کنیم و قسمت به قسمت جلو برویم و حفظ کنیم این کار را تسهیل می کند، در حفظ قران نیز همینطور است.

یک راه در حفظ قران مثلا سوره «ق» ۱۰الی۲۰بار از اول تا آخر بخوانیم، و حفظ کنیم که امکان پذیر هم است،

اما راه دوم آیات سوره «ق» را تقسیم کنیم و در هر برنامه مثلا ۲آیه بخوانیم و حفظ کنیم، قطعا تقطیع بهتر و راحت تر است.

اما توصیه نمی شود که قطعات متعدد باشد هر چه قطعات کمتر باشد در آینده متصل کردن آنها آسانتر و راحت تر است.

ادامه حفظ

بسم الله الرحمن الرحیم

والارض مددناها و القینا فیها رواسی و انبتنا فیها من کل زوج بهیج (آیه ۷)

و زمین را گستردیم و در آن کوه های استوار افکندیم و در آن از هر نوع گیاهان خرم رویاندیم( ترجمه آیه ۷)

تبصره و ذکری لکل عبد منیب (آیه ۸)

تا مایه بصیرت و یادآوری برای هر بنده ی توبه کاری باشد.(ترجمه آیه ۸)

در آیات گذشته خداوند صحبت از آسمان و کیفیت بنای آسمان و و تزئین و استحکام و یک دست بودن آسمان کرد،

 در اینجا صحبت از زمین است ما زمین را گستراندیم و در آن لنگرگاه هایی افکندیم.

«رواسی» به معنی لنگرگاه ها، لنگر، جاهایی که زمین را محکم کرده و محکم نگه می دارد.

مفسرین گفته اند منظور کوهایی است که اینجا و در آیات دیگر قرآن نیز آمده است که مانند میخ هایی کوبیده به زمین شده و زمین را از اینکه حرکت های ناگهانی داشته باشد محافظت می کند. در توضیح این آیات و عبارات حتما عالمان و دانشمندان زمین شناسی و دیگر علوم نیز تحقیق می کنند و این عجایبی که قران از آن صحبت کرده حتما تایید می کنند.

« و انبتنا فیها من کل زوج بهیج »

و در زمین رویاندیم گیاهان از انواع مختلف، گیاهانی که شادی آور هستند، روحیه می بخشند، «بهیج» بهجت آفرین هستند.

« تبصره » نگاه کردن به آسمان و زمین برای بینا کردن و بصیرت بخشیدن به شماست.

« و ذکری » و باعث تذکر و پند و اندرز است.

« لکل عبد منیب » اما نه برای هر کسی ، برای آن بنده ای که اهل توجه و بازگشت و انابه به درگاه خداست.

همه ما طلوع آفتاب، آسمان، بارش باران ، رویش گیاهان ، ستارگان و خورشید و ماه را می بینیم ، اما همه از این آفرینش و دیده های خودشان برای حقانیت قران و صداقت پیامبر اسلام و وجود خداوند و قدرت خدا پی نمی بریم.

اما آن بنده ی منیب و انابه کننده ، بنده ای که دلش با خداوند صاف است از این که می بیند بهره ی دیگری می برد.

به کلمات آشنای این دعا دقت کنید، کلماتی که زیاد دیده اید و در فارسی به کار برده اید و ببینید که چقدر خواندن و حفظ کردن قران برای ما فارسی زبانان ساده است و چه زیباست هم از لحاظ معنی و هم از لحاظ لفظ.

آموزش حفظ سوره ی قاف- درس ششم

3 آبان

هر مسلمانی باید نسبت خودش را با قرآن کریم تعریف کند، ما با قرآن چقدر نزدیک هستیم یا شاید خدای نکرده نزدیک نیستیم؟ آیا درهمان مسیری هستیم که قرآن به ما آموزش می دهد یا خدای نکرده بر خلاف آن؟ آیا زاویه ای داریم یا خیر؟ آیا قرآن را می خوانیم؟ آیا چیزی از قرآن در حافظه یا درقلب ما رسوخ کرده، چیزی از قرآن را همراه داریم؟ آیا آیه ای است که مطمئن باشیم به آن به طور کامل به آن عمل کردیم؟

این ها سؤالاتی است که من باید از خودم بپرسم، در خلوت خودم و شما هم در خلوتگاه خودتان بپرسید وان اشالله هرجایی هستید و هر نسبتی که با قرآن دارید روز به روز این انس بیشتر شود ودر واقع ما با قرآن نزدیک تر باشیم .

گفتیم که حفظ قرآن مراحلی دارد؛

1) صحیح خواندن قرآن و روان خواندن قرآن

2) بعد تقطیع آیه و یا سوره ای که می خواهیم حفظ کنیم به بخش های کوچک تر و حفظ کردن هر قطعه.

در تقطیع، جلسه ی گذشته مختصر صحبت کردیم، یک نکته را اضافه می کنیم؛ جلسه گذشته گفتیم که هرچه قطعات حفظ کمتر باشند در آینده ما راحت تر خواهیم بود، اما یک سؤال هم اینجا پیش می آیدکه  « ملاک تقطیع چه چیزی باشد بهتر است؟»

آیا مثلا هر آیه یک قطعه ؟ یا هر جمله، یک قطعه ؟ یا مثلا هرخط قرآن یک قطعه؟ به طور مختصر، بهترین ملاک ها ملاک هایی هستند که بر اساس «معانی آیات قرآن» انتخاب می شوند.

 یعنی اگر ساختار آیات قرآن را به لحاظ جمله بندی بشناسیم و قرآن را به این نحو حفظ کنیم، خیلی هم زیباست، حفظ پایدارتری هم خواهیم داشت، به معانی هم بیشتر توجه کردیم . البته اگر آیه به آیه مثلا در همین سوره ی مبارکه قاف، هر آیه را می توانیم یک قطعه قرار دهیم.

 ما در هر برنامه دو آیه را باهم می خوانیم . شما می توانید در ادامه ی کار اگر برایتان همین دو آیه زیاد بود، هر آیه را یک قطعه قرار بدهید، یا آن هایی که وضع بهتری دارند می توانند جلوتر بروند .

هر چند آیه را یک قطعه قرار بدهند. به هر حال در این برنامه بر اساس تعداد جلسات و تعداد آیات سوره قاف هر جلسه دو آیه را به صورت یک قطعه قرار دادیم.

پس ملاک تقطیع هرچه معنا محورتر باشد، قاعدتا بهتر است .

✔️✔️ توجه به معنای آیات قرآن در حفظ قرآن، به دو دلیل ارزشمند است

الف) ما قرآن را می خوانیم تا بفهمیم، بنابراین وقتی کسی معنا محور قرآن را حفظ می کند به این هدف نزدیک تر می شود. حافظ قرآن زمینه ی تدبر در آیات قرآن را بهتر می داند، پس چقدر خوب است که به معانی هم آشنا باشد.

ب‌) کسی که با توجه به معانی و ساختارهای معنایی آیات قرآن، قرآن را حفظ می کند، حفظ پایدارتری هم خواهد داشت.

3)مرحله سوم حفظ: توجه به معانی آیات :

وقتی می گوییم یک حافظ قرآن باید معانی و مفاهیم آیاتی را که می خواند بداند، ممکن است یک سؤال برای شما پیش بیاید که معانی و مفاهیم آیات قرآن که پایان پذیر نیست، هیچ کس ادعا نکرده که به تمام آنچه که در قرآن است به لحاظ محتوا دست پیدا کرده، هیچ مفسری این حرف را نزده ، بنابراین اگر ما حفظ قرآن را متوقف کنیم بر فهم دقیق و صحیح و کامل آیات قرآن، هیچ وقت قرآن را نمی توانیم حفظ کنیم.

اما وقتی ما صحبت از فهم معانی قرآن می کنیم برای حفظ آن، منظورمان ترجمه اولیه آیات قرآن است، همان چیزی که در ترجمه آیات نوشته شده ما هم یک اشاره مختصری به آن می کنیم.

« و الارض مددناها و القینا فیها رواسی و انبتنا فیها من کل زوج بهیج » ( سوره ق – 7)

« تبصره و ذکری لکل عبد منیب » ( سوره ق – 8)

این کلمات چه هستند؟ منظور این آیه چه چیزی است؟

وقتی می خواهیم ترجمه اولیه آیات را دریافت کنیم از دو مسیر می توانیم حرکت کنیم :

 ۱- کلمه به کلمه معنی آیاتی که پیش رو داریم بدانیم و بعد آنها را به هم متصل کنیم و بعد بفهمیم آیه چه می گوید. در واقع از جزء به کل حرکت می کنیم .

مثلا والارض ( ارض ) : زمین

مددنا ها : گستراندیم آن را

 والقینا : افکندیم

فیها : در آن

رواسی : لنگرهایی(کوههایی)

بنابراین، این یک مسیر است.

2- مسیر دوم این است که ترجمه کلی آیات را بخوانیم فارغ از اینکه کدام کلمه چه ترجمه ای دارد، بعد به این می پردازیم که کدام کلمه ترجمه کدام کلمه است .

مثلا وقتی می خوانیم که

قد علمنا ما تنقص الارض منهم : ما می دانیم که زمین از آنها چه می کاهد.توصیه ما برای اینکه از کدام یک از دو مسیر حرکت کنید بستگی به کسی دارد که می خواهد آن کار را انجام دهد. کسانی که با معانی آیات قرآن آشنا نیستند و مبتدی هستند در واقع در این موضوع ما به آنها توصیه می کنیم که از کلیات به جزییات بیایند .در واقع معنی کلی آیه را فرا بگیرند در ذهن داشته باشند با آن آشنا شوند و بعد کلمه به کلمه را موشکافی کنند و بشناسند.

 اما کسانی که مبتدی نیستند وکلماتی از عربی یا آیات قرآن را می شناسند آنها می توانند بیشتر دقت کنند و به معانی نزدیک تر شوند.

 در هر حال کسی که می خواهد قرآن را حفظ کند قاعدتا باید با معانی اولیه آیات قرآن آشنا شود. البته به تدریج باید با مفاهیم آیات قران آشناتر شود. با دقایق و لطایف آیات قرآن آیات آشنا شود و روز به روز هم با تلاش علمی و هم با طهارت روحی به این مفهوم نزدیک تر شود . در واقع به تدریج ما این را استمرار می بخشیم، با سوره قاف بیشتر آشنا می شویم.

 اما الان چیزی که در مراحل حفظ داریم از آن صحبت می کنیم آشنایی اولیه با ترجمه آیات شریفه قرآن است.

ادامه حفظ:

آیات نهم و دهم را با هم بخوانیم به شرط اینکه شما ۸ آیه اول را خوب حفظ کرده باشید.

ونزّلنا من السّماء ماء مبارکا فانبتنا به جنات وحب الحصید. (سوره ق – 9)

والنخل باسقات لها طلع نضید. ( سوره ق – 10)

آیه ۹ در ادامه ذکر آفرینش خداوند در زمین وآسمان و تذکر به قدرت خداوند برای آفرینش که می خواهد در نهایت به ما تذکر دهد کسی که این آسمان و زمین، این عجایب و شگفتی ها را آفریده می تواند بار دیگر در قیامت ما را زنده کند.

 در ادامه خداوند می فرماید: و نزّلنا من السّماء ماء مبارکا : ما نازل کردیم از آسمان آبی با برکت که برکتش را ذکر می کند.

فانبتنا به جنات : رویاندیم به واسطه آن آبی که نازل کردیم باغ هایی.

 و حب الحصید: و دانه های درو شده ای.

والنخل باسقات لها طلع نضید : و درختان خرما، نخل های افراشته و سربلندی که خوشه ها وشکوفه هایی دارد که روی هم چیده شده است.

طلع نضید : روی هم چیده شده.

 این آیات هم کلمات آشنا دارد و هم یکی دوتا کلمه که کمتر ما در فارسی به کار می بریم.

مثل حصید و نضید.

حصید : درو شده.

نضید : روی هم چیده شده.

 اینها هریک نشانه هایی از قدرت آفرینش خداوند است.

 و نزّلنا من السّماء ماء مبارکا فانبتنا به جنات و حب الحصید. و النخل باسقات لها طلع نضید‌.

درس هفتم نکاتی پیرامون حفظ سوره قاف

7 آبان ماه

در جلسات قبل درباره مراحل حفظ قرآن صحبت شد ، اینکه:

1) صحیح و روان خوانی قرآن

2) تقطیع

3) دقت و توجه به معانی آیات

علاوه بر توجه کافی و دقیق به معنای آیات قرآن،

4) نگاه دقیق و توجه به ظواهر آیات هم بسیار مهم هستند.

خداوند نعمتی به نام بینایی به انسان بخشیده است که از طریق این نعمت می توانیم ارتباط خود را با قرآن بیشتر کنیم. در احادیثی مختلفی حتی نگاه کردن به خط قرآن هم دارای ثواب بر شمرده شده است.

البته قطعا فقط نگاه کردن کافی نیست ، اما قرآن کتابی است که کمترین ارتباط با آن اگر یک ارتباط مومنانه باشد نتایج بسیار خوبی را در پی خواهد داشت، بنابراین نگاه کردن دقیق یکی از مراحل حفظ قرآن کریم است.

معمولا کسانی که قران را توام با نگاه دقیق به آیات حفظ می کنند، پس از مدتی تصویر صفحه و آیاتی که حفظ شده در ذهن مجسم می شود که این تصویر به آنها در یادآوری کمک می کند تا صحیح و دقیق بتوانند بخوانند. در یک نگاه دقیق به ظواهر آیات با موضوعاتی از قبیل بلندی و کوتاهی آیات، کلمات تشکیل دهنده، شناسایی کلمات تکراری خاص، میزان آشنایی این کلمات با گوش و چشم شما و تصور آهنگ و وزن، پی می بریم.

بنابراین حافظانی که قصد حفظ کل قرآن یا فقط یک سوره را دارند توصیه می شود از یک مصحف و یک جلد قرآن استفاده کنند. قران ها در کشور ما به لحاظ نگارش و خطوط و علامت گذاری متفاوت هستند.

حافظانی که از قرآن های مختلف با رسم الخط ها و علامت گذاری های مختلف استفاده می کنند بعد از مدتی در ذهن آنها تشتتی ایجاد می شود که برای یادآوری با مشکل مواجه خواهند شد.

در این نگاه ما نمی خواهیم افراط کنیم گاهی دیده می شود در موضوع حفظ قرآن در کشور ما این ظواهر آیات بیش از آنچه که در واقع باید به آن پرداخته شود به خصوص در موضوع حفظ قرآن پرداخته می شود.

مثلا در بعضی مجالس شاید دیده باشید ۱۰ صفحه بعد پایین صفحه چه نوشته شده و ضربدری بخوانیم یا نخوانیم. این ها کارهای نمادین و نمایشی است که در آموزش حفظ قرآن ما آن ها را توصیه نمی کنیم حالا اگر چند نفر باشند و این چنین تسلطی داشته باشند اشکال ندارد اما این یک مسیر اصیل و در واقع قابل توصیه برای عموم علاقه مندان به حفظ قرآن نیست.

 مسیر اصلی خواندن آیات قرآن است که در قرآن هم به آن تاکید شده است. فهم معانی آیات قرآن است و تدبر در آیات قران است. پس تفکر در آنها و به عمل رساندن دستورات قرآن است که این هم اشاره شده است. در واقع ما مخاطب قرآن هستیم و هدف نهایی این است که ما براساس عمل به دستورات قرآن به مراتب بالاتر برسیم.

آیات ۱۱ و ۱۲ را با هم می خوانیم :

رزقا للعباد و احیینا به بلده میتا کذلک الخروج.

کذبت قبلهم قوم نوح و اصحاب الرس و ثمود.

حتما به خاطر دارید که در آیات گذشته نعمت هایی از خداوند ذکر شد به ویژه در آیه نهم به بعد بحث نزول آب از آسمان همان باران یا نزولات آسمانی است. بعد اینکه بارش باران باعث شد که جنات و درختان سر به فلک کشیده ای رویش پیدا کند و ما از میوه های آن استفاده کنیم.

اینجا می فرماید: آنچه که براساس این بارش باران رویش پیدا کرد.

رزقا للعباد : رزقی برای بندگان است.

واحیینا به بلده میتا : و به واسطه این آبی که از آسمان نازل کردیم زمین مرده را زنده کردیم.

اینجا زنده کردن یک مرده، در واقع زمین مرده وقتی که زمین بایری که در آن گیاهی رویش می کند اینجا زنده می شود، این را ما همه می بینیم.

قرآن می فرماید:

 کذلک الخروج : همچنین که یک زمین زراعت نشده ای با آب باران بارور می شود و زنده می شود ما هم شما را در روز قیامت از خاک مرده ای مجددا زنده می کنیم این در پاسخ به آن آیات گذشته است: والعجب انجاءهم انذروا منهم فقالت کافرون هذا شی عجیب.ائذا متنا و کنّا ترابا ذلک رجع بعید.آیه دوم و سوم سوره ق است.

اما خداوند می فرماید که همانطور که ای پیامبر قوم تو ، تو را تکذیب کردند،

کذبت قبلهم قوم نوح: قوم نوح هم قبل از این ها پیامبرشان را و رسالت او را تکذیب کردند. و اصحاب الرس و ثمود

 اصحاب رَس: در تفاسیر در مورد آنها مطالبی نوشته شده است.

و ثمود : و قوم ثمود که پیامبرشان حضرت صالح بود و آن ها هم تکذیب کردند. داستان قوم نوح و ثمود در قرآن زیاد ذکر شده است. خداوند می خواهد بفرماید که همانطور که اقوام گذشته پیامبران را تکذیب کردند، ای پیامبر تو را هم قومت تکذیب می کنند و اینجا می خواهند تذکر دهند که همانطور که آنها به جایی نرسیدند و نهایتا دچار عذاب الهی شدند، تکذیب کنندگان تو راه به جایی نخواهند برد.

 با توجه به آیات می بینید که ما کلمات آشنا زیاد داریم.کلماتی که در فارسی هم آنها را می خوانیم در محاوره هم استفاده می کنیم .

مثل کلمه رزق، عباد، خروج یا کلماتی که ما در قرآن زیاد می بینیم مثل کلمه قبلهم، قوم، اصحاب و نام مبارک نوح و قوم ثمود.

درس هشتم آموزش حفظ سوره قاف

10 آبان

مراحل حفظ قرآن

1) خواندن صحیح و روان آیات

2) تقطیع

3) توجه به معانی آیات

4) توجه به الفاظی که می خواهیم حفظ کنیم

مراحلی بودند که مختصرا درباره ی آن گفتگو کردیم.

بعد از این مراحل که همه مقدمه ای برای حفظ کردن هستند و با طی کردن آن ها به درجات یا درصدی از حفظ کامل آیات می رسید، نوبت مرحله ی دیگری است

5) تکرار خواندن آیات از روی قرآن

این تکرار نکته ی بسیار مهمی است.

ما همه ی چیزهایی که حفظ هستیم و قدرت یادآوری آن ها را داریم از متون و یا موارد دیگری مثل بوی یک گل یا طعم یک غذا ؛ براساس تکرار است.

کسی که صدای یک نفر را می شنود کم کم تن صدای او و خصوصیات صدای او در ذهنش یه خاطر سپرده می شود، اگر بعد از مدتی صدای آن فرد را بشنود او را به یاد می آورد.

حفظ کردن یک شعر هم از همین دسته است ، حفظ کردن شماره تلفن هم همین طور و حالا بحث ما حفظ کردن قرآن کریم هم همین طور است.

اگر بخواهیم آیاتی که حفظ کردیم در حافظه ی ما ماندگار باشد مسیر آن تکرار است ، البته تکراری که همراه با توجه و تمرکز باشد و این توجه هر چه دقیق تر و به اجزاء آیات قرآن باشد حفظ ما پایدارتر وماندگارتر خواهد بود.

این که تکرار چند بار باید باشد مثلا اگر شما می خواهید آیه ای را حفظ کنید چند بار تکرار کنید تا آن آیه را به حافظه بسپارید؟

در پاسخ باید بگوییم که برای افراد مختلف پاسخ متفاوت است و اتفاقا برای یک فرد در شرایط مختلف هم پاسخ متفاوت است.

شما حتما تجربه کرده اید بعضی از اوقات یک موضوع را یک بار می شنوید یا می خوانید حفظ می شوید ، اما ممکن است در شرایط دیگری که اضطراب دارید یا عصبانی هستید یا خیلی خوشحال ، ذهن و حافظه ی شما با تمام توان در اختیار شما نیست. دراین شرایط یک مطلبی را بارها می خوانید اما حفظ نمی شوید. این تجربه را همه در شب های کنکور یا امتحان داریم که خیلی حرص داریم برای این که مطلبی را بخوانیم و یادمان نرود اما هر چه می خوانیم به دلیل اضطراب کم تر یادمان می ماند.

بنا براین پاسخ به این سؤال که چند بار یک متن یا آیه را بخوانیم تا حفظ شویم؟

بستگی به افراد مختلف و شرایط متفاوت دارد ، اما هر فرد به طور میانگین می تواند این را برای خودش به دست بیاورد. افرادی را داریم و دیدیم که آیه را یک بار که می خوانند از روی قرآن حفظ می شوند و این استعدادی است که خداوند به آن ها عطا کرده است و بعضی از افراد بارها می خوانند تا حفظ بشوند.

 این حدیث را از امام صادق (ع) عرض کنیم که فرمودند:

" کسانی که قرآن را با مشقت حفظ می کنند، خداوند برای آن ها دو اجر قرار خواهد داد. یک اجر برای حفظ قرآن و یک اجر آن مشقتی است که در آن مسیر متحمل شده است."

بطور طبیعی گذران عمر و بالارفتن سن در این موضوع موثر است. البته همیشه استثنائاتی وجود دارد اما بطور طبیعی در سنین بالاتر این تمرکز کمتر می شود.

 قرآن هم می فرماید که: " و من نومره ننکسه فی الخلق " کسی که به او عمر داده می شود از آن طرف در توانایی های او خلل هایی پیش خواهد آمد. البته باز هم می گویم استثنائاتی هم داریم کسانی بودند که در سنین بالا قرآن را حفظ کردند و موفق هم بودند اما عزم جدی تری را می طلبد.

 گفتیم که این تکرار به تعداد افراد متفاوت است اما هر کسی بعد از مدتی این را و تعدادش را به دست خواهد آورد پس یک مرحله از حفظ ما این تکرار خواندن از روی قرآن است یا مثلا برای کسانی که نابینا هستند یا استفاده از خط خاص نابینایان یا شنیدن آیات یا بچه هایی که در سن قبل از دبستان هستند و سواد خواندن ندارند باز از طریق شنیدن.

به همین ترتیب آنها هم باید در شنیدن آیات قرآن تکرار داشته باشند. این تکرار که در موضوع حفظ قرآن جایگاه خودش را دارد اما تکرار خواندن قرآن، در احادیث، ما زیاد می بینیم که در مورد سوره های مختلف که هر کس که سوره مبارکه ملک را هر شب بخواند به این درجات خواهد رسید یا این نعمتها را دریافت خواهد کرد. سوره واقعه به همین ترتیب، سوره نوح به همین ترتیب، سوره هایی هستند که توصیه هایی شده است به تلاوت روزانه آنها، یا مثلا ما سوره مبارکه حمد و توحید را هر روز چندین بار در نماز می خوانیم .

 این ممارست و تکرار خواندن یک آیه یک سوره خودش هم موضوعیت دارد خارج از بحث ما خارج از بحث حفظ حالا که شما سوره ق را دارید می خوانید من به شما پیشنهاد می کنم به این موضوع خواندن و حفظ کردن سوره ق از این بعد هم نگاه کنید یک انس مستمری شما با سوره ق خواهید داشت و یک نورانیتی ان شاالله به دل شما خواهد داد.

ما آیات 11 و 12 را در جلسه قبل خواندیم اکنون می خواهیم به سراغ آیات 13 و 14 برویم.

 در آیات گذشته گفتیم خداوند می فرماید:

قبل از امت تو هم کسانی بودند که پیامبران خودشان را تکذیب می کردند: " کذبت قبلهم قوم نوح و اصحاب الرس و ثمود "

همین ها را در آیات 13 و 14 ادامه می دهد می فرماید:

" و عاد و فرعون و اخوان لوط (13) و اصحاب الأیکه و قوم تبع کل کذب الرسل فحق وعید (14) "

 علاوه بر قوم نوح و اصحاب رس و ثمود، قوم عاد، فرعون و فرعونیان و (اخوان لوط) برادران لوط

(لوط: نام یکی از پیامبران عظیم الشأن خداوند است که قومش که قرآن از آنها به عنوان اخوان یاد می کند و نکات لطیفی در این است ) خداوند می فرماید که: این ها پیامبر خودشان را تکذیب کردند

(و اصحاب الایکه) و اصحاب الایکه که قوم شعیب بودند (و قوم تبع) و قوم تبع .

 (کل کذب الرسل فحق وعید) اینها همگی پیامبران خودشان را تکذیب کردند.

 (فحق وعید) پس تحقق پیدا کرد و ثابت شد. وعید یعنی آن هشدارهایی که ما می دادیم هشدارهای من.

وعده : وعده خبر خوب و بشارت به در واقع آینده خوب

وعید : ترساندن و هشدار دادن به عقاب و عذاب

خداوند می فرماید که تمام اقوامی که پیامبران خودشان را تکذیب کردند به عذاب الهی دچار شدند و سرنوشت نافرجام و ناشایستی داشتند بنابراین می خواهد تذکر دهد که قوم تو هم که تو را تکذیب می کنند هم سرنوشت خوبی نخواهند داشت.

امیدورایم ما همه مومن و معتقد به آیات قرآن کریم و دستورات آن و وعده و وعید آن باشیم و ان شاالله که به بهترین سرنوشت و بهترین عاقبت دچار شویم .